Қонун ва ижро
Сир эмас, сўнгги йилларда баъзи турар жой бинолари ноқонуний қурилаётгани сабабли ўз вақтида фойдаланишга топширилмаётган ҳолатлар учраб турибди. Вазият шу даражага етганки, баъзи уй-жойлар топширилиши ваъда қилинган вақтдан 4-5 йиллаб кечикмоқда ёки умуман қурилмасдан қолмоқда.
Буни тармоқларда аҳолининг мурожаатлари кўпайганидан билиш қийин эмас.
Маълумот ўрнида айтиш жоиз, юртимизда шаҳарсозлик соҳасини такомиллаштириш ва объектларнинг сейсмик хавфсизлигини таъминлаш борасида муҳим чора-тадбирлар амалга оширилишига қарамасдан, шаҳарсозликка оид қонунчилик талаблари бузиб келинмоқда.
Жорий йил 25 март куни “Сейсмик хавфсизликни таъминлаш тизимини такомиллаштириш муносабати билан айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиришлар киритиш тўғрисида”ги қонун қабул қилинди. Янги қонунга кўра, энди ҳужжатсиз, ўзбошимчалик билан қурилиш қилганларга жиддий чоралар белгиланди.
Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги соҳасида назорат қилиш инспекцияси бўлим бошлиғи Муҳаммаджон Мўминжонов билан янги қонун мазмун-моҳияти борасида суҳбатлашдик.
– Ушбу қонун ноқонуний қурилишларнинг олдини олишга хизмат қила оладими?
– Қонунга мувофиқ, эндиликда белгиланган талабларга зид равишда амалга оширилган қурилиш ишлари жиноий жавобгарликка сабаб бўлиши мумкин. Қонунга асосан, рўйхатдан ўтмасдан, тегишли рухсатларсиз қурилиш-монтаж ишларини бошлаш қонунбузарлик сифатида баҳоланади. Бу ҳолат учун Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 99-моддасига мувофиқ, жисмоний шахсларга — 150 бараваригача, мансабдор шахсларга — 250 бараваргача базавий ҳисоблаш миқдорида жарима белгиланади.
Қоидалар икки қаватдан юқори, умумий баландлиги 12 метрдан ва майдони 500 квадрат метрдан ортиқ якка тартибдаги уй-жойлар ҳамда 300 куб метрдан ортиқ ҳажмдаги нотурар бинолар учун амал қилади. Агар маъмурий жазодан сўнг ҳам қурилиш тўхтатилмаса, Жиноят кодексининг 229³-моддасига асосан 2 йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки 1 йилдан 3 йилгача озодликни чеклаш ёки 1 йилдан 3 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси қўлланилиши мумкин.
Агар бундай қурилиш инсон ҳаётига зиён етказса, жавобгар шахс 3 йилдан 5 йилгача озодликдан маҳрум қилиниши мумкин.
–Кўп қаватли уйларнинг таянч конструкцияларини ўзбошимчалик билан бузиб, ўзгартирган ҳуқуқбузарларга қандай чоралар қўлланилади?
–Кўп қаватли уйлардаги таянч конструкцияларни ўзбошимчалик билан бузиш, ўзгартириш ёки шикастлаш ҳолатларида айбдорларга тегишли чоралар кўрилади. МЖтКнинг 159-моддасига мувофиқ, фуқаролар — 50 баробар, мансабдорлар — 100 баробар миқдорда жаримага тортилади. Такрорий ҳолларда Жиноят кодексига мувофиқ, 3 йилгача озодликни чеклаш ёки маҳрум қилиш жазолари белгиланади.
Агар тўсиқ деворларга шикаст етказилса ва инспекция томонидан ёзма кўрсатма берилган бўлса, ушбу кўрсатма асосида камчилик бартараф этилса, шахс маъмурий жавобгарликдан озод этилади. Бироқ, белгиланган муддатда амалга оширилмаса, жавобгар шахс жазога тортилади ва камчилик мажбурий равишда бартараф этилади.
Ушбу ҳуқуқий ислоҳотлардан асосий мақсад сейсмик хавфсизликни таъминлаш, фуқароларнинг ҳаёти ва мулкини ҳимоя қилиш ҳамда ноқонуний қурилишларнинг олдини олишдан иборат.
–Амалга оширилган қурилиш ишлари одам ўлими ёки бошқа оғир оқибатларга сабаб бўлса, бунинг учун қандай чора кўрилади?
–Ушбу қонун билан Ўзбекистон Республикасининг Жиноят, Жиноят-процессуал ва Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекслари ҳамда “Лицензиялаш, рухсат бериш ва хабардор қилиш тартиб-таомиллари тўғрисида”ги қонунига тегишли ўзгартиришлар киритилди. Хусусан, қонун билан Жиноят кодексининг 229³-моддасига қурилиши тугалланган бинолар ва иншоотлардан фойдаланишга ҳамда уларни фойдаланишга қабул қилиб олиш қоидаларини бузганликка ўзгартиришлар киритилган.
Эндиликда объектларни Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги соҳасида назорат қилиш инспекцияларининг рухсатномасисиз қуриш, кўп квартирали уйлардаги таянч конструкцияларни қонунчиликни ҳамда техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатларни бузган ҳолда ўзгартириш ва (ёки) реконструкция қилганлик ҳамда бошқа яна бир қатор ҳаракатлар учун жиноий жавобгарлик юзага келишини назарда тутувчи ўзгартиришлар киритилган.
Қонунга кўра, шаҳарсозлик тўғрисидаги қонунчилик бузилиши одам ўлими ёки бошқа оғир оқибатларга сабаб бўлса, бунинг учун алоҳида жиноий жавобгарлик белгиланиши назарда тутилган.
Илгари қонунчилигимизда бундай жазо бўлмаган. Энди қонун нормаларини бузиб, кўп квартирали уйлардаги таянч конструкцияларни ўзгартириб, реконструкция қилиш билан боғлиқ жиноятни биринчи марта содир этган ҳамда амалга оширилган ўзгартириш ёки бузилишларни бунинг натижасида ихтиёрий равишда бартараф этган ҳуқуқбузарлар жавобгарликдан озод этилади.
Қолаверса, лойиҳалаш, қурилиш-монтаж ишлари бажарилаётганда талабларни бузиш, қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги соҳасида назорат қилиш ҳамда йўл-қурилиш ишлари сифатини назорат қилиш инспекцияларининг кўрсатмаларини бажаришдан қасддан бўйин товлаш ёки ўз вақтида бажармаганлик учун жарима жазоси белгиланган. Шунингдек, шаҳарсозликка оид қонунчилик талабларини бузганлик учун амалда белгиланган жарима жазолари кучайтирилади.
Бир сўз билан айтганда, ушбу қонун Ўзбекистонда қурилиш сифатини ошириш, бинолар ва иншоотлар қонунга хилоф равишда қурилишининг олдини олиш ҳамда шаҳарсозлик тўғрисидаги қонунчилик талабларига қатъий риоя этилишини таъминлашга хизмат қилади.
<iframe width="650" height="420" src="https://www.youtube.com/embed/d0oHU6W9vi8" title="Shaharsozlikka oid qonunchilik talablarini buzganlik uchun jazo choralari kuchaytiriladi" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share" referrerpolicy="strict-origin-when-cross-origin" allowfullscreen></iframe>Шаҳноза Маматуропова, ЎзА