Бугунги кунда Ер сайёрасида юзага келаётган экологик инқироз ва муаммолар чегара билмас, глобал тусдаги масалалардир. Ҳеч бир мамлакат ва ҳудуд йўқки, экомуаммолардан азият чекмаётган ёки хавотир бўлмаётган бўлса. Афсуски, атроф-муҳит, табиат ва табиий ресурслар билан боғлиқ турли кўринишдаги глобал жараёнлар тобора кескинлашиб, кенгайиб бормоқда. Бундай муаммолар бирор бир ҳудудни чеклаб ўтаётгани йўқ.

Экологик муаммоларнинг глобал кўринишга эга бўлиши эса халқаро миқёсдаги келишувлар, ўзаро ҳамкорлик ва бирдамликни тақозо этади. Бу борада бир қатор халқаро шартномалар, келишув ва битимлар тузилган, муайян ташкилотлар ташкил этилган. 

Бу ҳақда Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати, Экологик партия фракцияси аъзоси Наврўзбек Юсупов қуйидагиларни қайд этди: 

— XXI асрда экологик муаммолар глобал хусусиятга эга бўлиб, уларни бартараф этиш миллий чегаралардан ташқарида ҳам ҳамкорликни талаб қилади. Иқлим ўзгариши, сув ресурсларининг камайиши, чўлланиш, биохилма-хилликнинг йўқолиши каби муаммоларни ечишда дунё давлатлари томонидан йўлга қўйилган турли моделлар ва механизмлар халқаро миқёсда синовдан ўтган самарали тажрибалар сифатида эътироф этилмоқда.

Экология соҳасидаги халқаро ҳамкорликнинг асосий устуни турли давлатларнинг биргаликдаги мажбуриятларини белгилайдиган шартномалардир. Бу борада Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ) томонидан қатор шартнома ва конвенциялар қабул қилинган. 

Улардан бири Париж келишуви (2015 йил) бўлиб, бу иқлим ўзгаришига қарши курашда энг йирик глобал битим ҳисобланади. Иқлим ўзгариши билан боғлиқ ўсиб бораётган глобал таҳдидларга комплекс жавоб қайтариш мақсадида 2015 йил 12 декабрда Парижда Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг (БМТ) иқлим ўзгаришлари бўйича доиравий конвенциясига бағишланган конференциянинг 21-сессиясида қабул қилинган ва 2020 йилдан бошлаб амалга оширилади. Мазкур битимга кўра, 195 мамлакат углерод чиқиндиларини қисқартириш ва қайта тикланувчи энергия улушини ошириш бўйича мажбуриятларни ўз зиммасига олган.

1997 йилда қабул қилинган Киото протоколи эса иссиқхона газларини қисқартириш бўйича ҳуқуқий жиҳатдан мажбурий халқаро ҳужжатдир. Биохилма-хиллик тўғрисида Конвенция (1992 йил) – тур ва экотизимларни муҳофаза қилиш, улардан барқарор фойдаланиш ва генетик ресурслардан тенг фойдаланишни таъминлайди.

БМТнинг Чўлланишга қарши кураш Конвенцияси (1994 йил) – ернинг деградацияга учрашини тўхтатиш ва қайта тиклаш чораларини белгилайди.

Шунингдек, бир қатор халқаро экологик ташкилотлар фаолияти йўлга қўйилган бўлиб, улар экологик маммоларни баратараф этиш ва юмшатиш, дунё мамлакатлари эътиборини ўткир экологик муаммоларга қаратишда муҳим ўрин тутади. Жумладан, БМТнинг Атроф-муҳит дастури (UNEP) глобал экологик сиёсатни мувофиқлаштиради ва давлатларга техник ёрдам кўрсатади.

Дунё табиатни муҳофаза қилиш фонди (WWF) эса биохилма-хилликни сақлаш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланишда етакчи нодавлат ташкилот ҳисобланади. 

Greenpeace – халқаро миқёсда экологик муаммоларга эътибор қаратиш ва сиёсий қарорларга таъсир ўтказиш билан шуғулланади.

Экология соҳасида халқаро ҳамкорлик ва давлатларнинг ўзаро тажриба алмашиниши кескинлашиб бораётган экомуаммоларни юмшатиш ва салбий таъсирини камайтиришда муҳим аҳамиятга эга ҳисобланади. 

Муҳтарама Комилова ёзиб олди.

ЎзА