Тарихга назар ташласак, бир дарёдан сув ичган, тили, дини, қадриятлари ўхшаш бўлган ўзбек ва туркман халқларининг дўстлик ва биродарлиги узоқ ўтмишга бориб тақалади.

Масалан, гиламдўзлик ҳунари ўзбек ва туркман халқлари учун бирдек қадрли бўлган амалий санъат йўналиши бўлиб келган. Бу ҳунар тури ҳар икки халқнинг ҳам миллий ифтихори ва ғурурига айланган, десак муболаға бўлмайди. 

Айниқса, туркман гиламлари ўзининг табиийлиги, рангдорлиги, нақшларининг уйғунлиги билан ажралиб туради. Ўзбек гиламларининг ҳам бу каби эътироф этадиган жиҳатлари кўп. Кейинги йилларда туркман ва ўзбек гиламдўзлари ўртасида яқин ҳамкорлик алоқалари мустаҳкамланиб бормоқда. Бухоро шаҳрида “SD Turkman hali” корхонасига  асос солингани фикримиз далилидир. 

Бугун мазкур корхонада туркман ва ўзбек тўқувчиларининг саъй-ҳаракати билан туркман халқининг гиламлари ишлаб чиқарилмоқда. Гиламлар қўй жуни ва ипакдан тайёрланади. Туркманистонда галам тўқиш учун майин ва момиқ жун берадиган қўй зотлари махсус боқилади. Бу турдаги гиламлар ўзининг рангларининг ёрқинлиги, момиқ ва юмшоқ ҳамда енгиллиги билан ажралиб туради. Гиламнинг ҳажми ва тўқувчининг маҳоратига қараб, бир дона гиламни тайёрлаш учун 10 кундан 60 кунгача вақт талаб этади. Ана шундай ўзига хос хусусиятларга эга туркман гиламлари бугун бухоролик хотин-қизлар қўлида сайқал топмоқда.

– Бизга шундай ҳамкорликни йўлга қўйишда амалий ёрдам кўрсатган икки давлат раҳбарларига ўз миннатдорлигимни билдираман, – дейди гиламдўз Аннабахт Дарёева. – Корхонамизнинг иш бошлаганига кўп вақт бўлмади. Шунга қарамасдан, бухоролик хотин-қизларга туркман гиламларини тўқиш сирларини қунт билан ўргатганимиз жуда қисқа вақт ичида ўз самарасини берди. Бу жараёнда уларнинг иштиёқ билан ҳаракат қилишлари ҳам муҳим ўрин тутади, албатта. Бугун уларнинг ишлари бизнинг маҳоратли тўқувчиларимиз тўқийдиган гиламлардан сира қолишмайди, деб бемалол айта оламан. 

Туркман гиламлари шу халқнинг миллий бренди ҳисобланади ва ҳар йили май ойининг сўнгги якшанбаси Туркманистонда миллий байрам – гилам яъни – hali байрами сифатида кенг нишонланади. Шу муносабат билан Бухородаги “SD Turkman hali” корхонасида ҳам байрам тадбири ташкил этилди. Унда туркманистонлик мутахассис ва гиламдўзлар билан бир қаторда ўнга яқин давлатлардан келган меҳмонлар, туристик фирма вакиллари ҳам иштирок этди. 

Мазкур корхона томонидан туркман элининг миллий байрами иккинчи маротаба ўтказилмоқда. Дастлаб, тадбир иштирокчилари Бухоролик машҳур зардўз Маҳфуза Салимова раҳбарлик қилаётган “Малика Султон” оилавий заргарлик корхонасида бўлди. Бу ерда улар бухоролик зардўз хотин-қизларнинг иш фаолияти, уларнинг қўлларида сайқал топаётган миллий либослар, зардўзлик маҳсулотлари билан яқиндан танишди.

– Мен ушбу тадбирга Қозоғистондан келдим, – дейди қозоғистонлик Слижана Атанова. – Кўплаб давлатларнинг миллий анъана ва урф-одатлардан хабардорман. Шу йўналишда илмий изланишлар олиб боряпман. Шарқ халқларининг ҳавас қилса арзигулик амалий санъат намуналари бор. Ўзбекистонда кулолчилик, каштадўзлик, гиламчилик каби кўплаб ҳунармандчилик турлари тараққий этганини яхши биламан. Тадбир баҳонасида зардўзлик ҳунарининг сирлари билан яна бир бор яқиндан танишиш имкониятига эга бўлдим. Ўзбекистон ва Туркманистон гиламдўзлари ўртасида ҳамкорликда иш бошлангани эътирофга лойиқ. 

[gallery-23701]

– Шарқ мамлакатларининг аксариятида бўлгани каби бизнинг Озарбайжонда ҳам гиламдўзлик жуда қадим замонлардан буён давом этиб келмоқда, – дейди тадбиркор Алисафа Нуриев. – Юртимизда гилам тўқиш билан машғул бўлиб келаётган аҳоли масканлари, маҳоратли ва тажрибали усталар жуда кўпчиликни ташкил этади. Ҳар йили Озарбайжонда гилам байрами тадбирларини ўтказамиз. Унда бухоролик усталар ҳам иштирок этади. Ўзбек гиламларининг ҳам, туркман гиламларининг бошқа давлатлар маҳсулотлари ўртасида ўз ўрни бор. Ҳар икки давлат тўқувчилари ҳам ранг ва нақш уйғунлигига алоҳида эътибор қаратади. Шунингдек, хомашё сифати ва рангдорлиги назардан четда қолмайди. Бугун шуни қувонч билан айта оламан, техника ва технологиялар тараққий этган даврда яшаётган бўлсакда, қўл меҳнати билан табиий хомашёдан тайёрланган гилам ва тўқувчилик маҳсулотларига талаб жуда юқори. 

Бўлиб ўтган ушбу маданий-маърифий тадбир ўзбек ва туркман ҳунармандлари, хусусан, гиламчилик йўналишида фаолият олиб бораётган усталар ўртасидаги ҳамкорлик алоқаларини янада мустаҳкамлашга, туристик салоҳиятни оширишга бир қадар ҳисса қўшиши билан алоҳида аҳамият касб этади.

Зариф Комилов, Тоҳиржон Истатов (сурат), ЎзА мухбирлари.