Самарқандда Иккинчи жаҳон уруши даврида юз берган тарихий воқеалар ҳақида ҳикоя қилувчи ҳужжатли киноасарни суратга олиш ишлари бошланди.

Мазкур фильм 1941 йилда Смоленск остонасида асир тушган ва Голландиянинг Амерсфорт концлагерига жўнатилган 101 нафар ўзбек ўғлони ҳақида ҳикоя қилади. Йигитларни нацистларнинг ғоявий раҳнамоларидан бири Геббельснинг шахсий топшириғига биноан, фашист аскарлари “ёввойи халқлар” билан қандай курашаётгани ҳақидаги тарғибот фильмини суратга олиш учун тайёрлашади. Гитлернинг Совет иттифоқини яшин тезлигида босиб олишга қаратилган режаси барбод бўлгач, ушбу асар аскарларнинг тушкун руҳини кўтариши, рақибларнинг “қанчалик ночор ва инсонийликдан йироқ” эканини кўрсатиши лозим эди.

Ана шу мақсадда нацистлар 101 нафар ўзбекистонлик асирни танлаб олишади ва уларга маълум вақт мобайнида овқат беришмайди. Суратга олиш гуруҳи етиб келганида, очликдан силласи қуриган ўзбек асирларининг олдига битта буханкани ирғитишади. Уларнинг назарида асирлар бир бурда нон учун бир-бирини ғажишга тайёр туриши керак эди. Аммо, ҳаммаси бошқача тус олади.

Ўзбеклар шарқона одатга кўра, нонни тенг бўлакларга тақсимлаб, бир-бирларига узатишади. Фашистлар бундан ғазабга минишади, асирларни роса тепкилашиб, кейин отиб ташлашади. Шу тариқа Геббельснинг ваҳшиёна режаси йўққа чиқади.

Суратга олинаётган фильмнинг асосий ғояси ана шу тарихий факт ёрдамида ўзбек халқининг мардлиги, тантилиги, бағрикенглигини кўрсатишган иборат. Бу тарихий воқеани голландиялик журналист Ремко Рейдинг 20 йилдан бери тадқиқ қилиб келади. У айни пайтда Ўзбекистонга ташриф буюриб, инсонпарварлик ва қаҳрамонликни тасвирловчи ушбу киноасарни суратга олиш жараёнида иштирок этмоқда.

Амерсфорт лагерида ҳалок бўлган 101 йигит фронтга Самарқанд вилоятидан боргани тахмин қилинмоқда. Шу боис, лойиҳа “Ўзбеккино миллий агентлиги томонидан голландиялик кинематографлар билан ҳамкорликда, Самарқанд вилояти ҳокимлигининг молиявий кўмагида амалга оширилмоқда.

– Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Олий Мажлисга йўллаган Мурожаатномасида мамлакатимизда ўзбек халқининг уруш йилларида кўрсатган жасоратини абадийлаштириш борасида кенг кўламли ишлар олиб борилаётганини қайд этди, – деди “Ўзбеккино” миллий агентлиги бош директори Фирдавс Абдухолиқов. – Аминманки, ўзбек ва голланд кино усталарининг ҳамкорлиги натижасида халқимизнинг миллий руҳи, ўзбек асирларининг қаҳрамонона хатти-ҳаракатлари яққол очиб берилади.

– Лойиҳанинг бош мақсади урушнинг асл қаҳрамонлари хотирасига муносиб эҳтиром кўрсатишдан иборат, – деди голландиялик журналист Ремко Рейдинг. – Ҳамкорликдаги изланишларимиз натижасида ушбу қаҳрамон жангчиларнинг номлари тикланиши ва уларнинг яқинлари топилишига астойдил умид қиламиз.