Аммо дунёга келиб-кетишимиз Яратганнинг измида бўлса-да, пешонага битилган муддатдаги ҳаётимизни маънили ўтказиш ўзимизга боғлиқ эканини биламизу, бироқ унга амал қилишни унутиб қўямиз. Чунки серғалва олам ташвишлари бунга изн бермайди.

Албатта, бу саволга ҳамма ижобий жавоб беради. Аммо дунёга келиб-кетишимиз Яратганнинг измида бўлса-да, пешонага битилган муддатдаги ҳаётимизни маънили ўтказиш ўзимизга боғлиқ эканини биламизу, бироқ унга амал қилишни унутиб қўямиз. Чунки серғалва олам ташвишлари бунга изн бермайди. Шунинг учун саноқли одамларгина умрининг ҳар дақиқасини оқилона ҳисоб-китоб билан ўтказади ва комилликка яқинлашади. Чунки бундайлар ҳар бир кунни кичкина умр деб билишади.

Ҳисобли умр деганда биз нимани ва қандай тушунишимиз керак ўзи? Бу борада маслаҳат ва ўгитлар алломалар томонидан истаганингизча ёзиб қолдирилган. Хулоса шуки, фақат мақсад аниқ қўйилган умргина ҳисобли бўлади. Акс ҳолда, яшаш учунгина умр кечирамиз, холос. Бинобарин, Рим файласуфи Сенека «Ҳаётга келган биринчи соатдан умримиз қисқара бошлайди» деганда юз карра ҳақ эди.

Келинг, бир эксперимент қилиб кўрайлик. Бир суткалик ҳаётимизни таҳлил қилайлик. Айтайлик, бир кеча-кундузда уйқуга ўртача 7,5 соат ажратамиз. Тушликка бир, эрталабки ва кечки тановулга ярим соатдан, жами – 2 соат. Соат 9.00 дан 18.00 гача ишдан бўламиз. Эрталабки бадантарбия, сайр ва ювинишга бир соат. Телевизор кўришга – 3 соат. Газета, китоб ўқишга – 1 соат.

Энди ишдан кейин фарзандни мактаб ёки болалар боғчасидан олиш, тўй ва бошқа тадбирларда қатнашиш, концерт ёки театрга кириш, ҳатто хаёл суришга кетган вақтингизни ҳам ҳисоблаб чиқинг. Кейин эса, имкон ва ҳафсала топганда иш вақтингиз тақсимоти, бўш вақтингиздаги тадбирларни таҳлил қилинг. Йиллар давомида устозлардан ўрганишга ва шогирдларга ўргатишга, фарзандларга бағишланган онларни қиёслаб, ўрганинг, хулоса чиқаринг, ўзингизга баҳо беринг. Негаки умр – Сизники, ҳаётлигингиздаги ҳар бир лаҳза фақат Сиз учун қадрли, унинг ҳисоб-китобини юритиш Сизнинг зиммангизда.

Умрни баҳолашнинг яна бир оддий, осон йўли бор, яъни ўз ҳаётингизни бошқаларники билан таққослаш. Бир ўрганиб кўринг, буюк одамлар сизнинг ёшингизда нима ишлар қилишга улгуришган? Баъзи улуғ ёзувчилар Сиз бугун ўқишга ҳафсала ва вақт тополмаётган асарларини неча ёшда ва неча кунда ёзишган. Улар бизга ўхшаб тўй-маъракаларда, туғилган кун ва фойдасиз давраларда бўлганмикан?

Хуллас, бу фикрни истаганча давом эттириш мумкин. Оқил киши ана шу қиёс орқали ўз умрига баҳо бера олади. Хўш, биз, аниқроғи, Сиз қачон оқил бўласиз?

Битигимнинг охирида форс шоири ва тарихчиси Абдибек Шерозийнинг ушбу фикрини келтираман: «Кун ўтганда «ўтди» деб бепарво бўлма, у умрингдан бир ҳиссаси камайганини билдиради».