Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази томонидан ўтказилган сўровнома натижаларига кўра, июнь ойида бизнес муҳитининг яхшиланиши кузатилган. Бу силжиш асосан саноат ва қишлоқ хўжалигидаги ижобий динамика ҳамда аҳолининг иқтисодий фаоллиги қайта тиклангани, инфляцион босимлар пасайиши, пул ўтказмаларидаги жонланиш орқали изоҳланади.

Асосий тармоқлардаги тикланиш ва истеъмолнинг жонланиши ўрта муддатли истиқболда иқтисодий ўсишнинг драйвери бўлиши мумкин. Шу билан бирга, бизнес муҳити кўрсаткичларида мўътадил динамикага эга бўлиб турган қурилиш ва хизмат кўрсатиш соҳаларида ишбилармонлик муҳитини рағбатлантиришга алоҳида эътибор берилиши керак.  

Ишбилармонлик муҳити – Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази томонидан 2020 йилдан буён корхоналар ўртасида ўтказилган сўровномалар асосида ҳисоблаб чиқиладиган ойлик таҳлилий кўрсаткич. Корхоналарнинг сўровномаларда иштирок этиши уларга иқтисодий вазиятни расмий статистик маълумотлардан олдин баҳолаш имконини беради ва уларнинг кутилмалари иқтисодий фаолликни белгиловчи асосий кўрсаткичлар ҳисобланади. Бизнес муҳити индексининг ўсиши жорий ҳолат ва келгусидаги кутилмаларнинг ижобий динамикаси билан белгиланди.  

Июнь ойидаги сўров натижаларига кўра, Ўзбекистонда бизнес муҳити яхшилангани қайд этилган.  Бизнес муҳити индекси ўтган ойга нисбатан 5 бандга ўсиб, 53 бандни ташкил этган.  

Жорий иқтисодий ҳолатни «яхши» деб баҳолаган респондентлар улуши ўтган ойга нисбатан 3 фоиз бандга ошиб, 40 фоизни ташкил этди. Бу қулай ишбилармонлик муҳитига тадбиркорларнинг ишончи ортганидан далолатдир.  

Респондентларнинг 38 фоизи сўнгги 3 ой ичида ўз маҳсулотлари, хизматларига бўлган талаб ошганини қайд этган, бу май ойига нисбатан 4 фоиз бандга юқори. Ушбу динамика иқтисодиётда истеъмолчи фаоллигининг босқичма-босқич тикланаётганидан далолат беради.  

Шу билан бирга, респондентларнинг 25 фоизи кейинги 3 ой ичида нархларнинг кўтарилишини кутаётгани (бу ўтган ой даражасига билан бир хил), респондентларнинг 10 фоизи эса (ўтган ойга нисбатан 1 фоиз юқори) нархларнинг пасайишини кутаётганлигини билдирган.  

Шундай қилиб, инфляцион кутилмалари сақланиб қолаётган бўлсада, ишбилармонлик кайфиятининг яхшиланиши кузатилмоқда: кўпроқ корхоналар мавжуд вазиятни қулай деб баҳоламоқдалар ва талабнинг ошиши кузатилмоқда. Ушбу кўрсаткичлар мамлакатда бизнес фаоллигининг босқичма-босқич тикланаётганидан далолат беради.  

Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази онлайн сўровномаси натижаларига кўра, нархлар ошишини қайд этган респондентларнинг улуши ўтган ойга нисбатан 4 фоиз бандга, келажакда нархларнинг ўсишини кутаётганларнинг улуши эса 3 фоиз бандга камайди. Аҳолининг ўртача даромадлари 5 фоизга ошган.  

Шу билан бирга, Марказий банк маълумотларига кўра, жорий йилнинг апрель-июнь ойларида хориждан пул ўтказмалари ҳажми ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 36 фоизга ошган.  

Шундай қилиб, бизнес муҳити, истеъмол ва пул ўтказмалари бўйича кузатилган ижобий тенденциялар республикада иқтисодий фаолликни янада тиклаш учун зарур шарт-шароитларни яратмоқда.  

Бизнес муҳитининг яхшиланиши билан бир қаторда иқтисодиётнинг айрим тармоқларида ижобий тенденция кузатилмоқда.  

Шундай қилиб, саноатда ишбилармонлик муҳитининг кўрсаткичи 37 дан 55 бандгача, қишлоқ хўжалигида – 52 дан 55 бандгача ўсди.  

Шу билан бирга, қурилиш ва хизмат кўрсатиш соҳаларида ишбилармонлик муҳитининг кўрсаткичлари деярли ўзгармади ҳамда мос равишда 37 ва 52 бандни ташкил этган. Бу иқтисодиёт тармоқларининг бир хил бўлмаган тикланишидан далолат беради.  

Қишлоқ хўжалигида 3 ой давомида бандликнинг ўсишини қайд этган корхоналарнинг улуши 28 фоиздан 31 фоизгача ўсди. Барқарор талабни кутаётганларнинг улуши эса деярли ўзгармади – 29 фоизга нисбатан 28 фоиз.  

Саноатда сезиларли яхшиланиш кузатилмоқда: жорий ҳолатини «яхши» деб баҳолаганлар улуши 29 фоиздан 38 фоизгача, талабнинг ўсишини қайд этганлар эса – 31 фоиздан 35 фоизгача ошган. Бундан ташқари, нархларнинг пасайишини кутаётганларнинг улуши 7 фоиздан фоизгача ошган.  

Қурилишдаги кўрсаткич янада барқарор: ҳозирги ҳолатни «яхши» деб баҳолаганлар улуши деярли ўзгармади – май ойида 37 фоизга нисбатан 36 фоиз. Шу билан бирга, бизнес шароитининг яхшиланишини кутаётганлар улуши сезиларли даражада ошди – 69 фоиздан 73 фоизгача.  

Худди шундай тенденциялар хизмат кўрсатиш соҳасида ҳам кузатилмоқда: ҳозирги вазиятни «яхши» деб баҳолаган тадбиркорларнинг улуши 39 фоиздан 42 фоизгача, келажакда бизнес ўсишини кутаётганлар эса 73 фоиздан 74 фоизгача ошган. Шу билан бирга, хизматларга талаб май ойида 39 фоиздан июнь ойида 41 фоизгача ошди.  

Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази таҳлили натижаларига кўра, Ўзбекистонда тадбиркорлик субъектларини тадбиркорликни ривожлантиришдаги асосий тўсиқлар сифатида молиялаштириш ва солиқ маъмуриятчилигидаги муаммоларни кўрсатган.  

Молиялаштиришни асосий муаммолардан бири сифатида кўрсатган тадбиркорлар улуши май ойидаги 16 фоиздан июнь ойида 15 фоизгача камайди. Шунга қарамай, ушбу муаммо қишлоқ хўжалиги соҳасида энг долзарб бўлиб, таҳлил қилинган даврда молиялаштириш муаммоларига дуч келган тадбиркорлар улуши 17 фоиздан 25 фоизгача ошган.  

Шу тариқа, молиялаштириш муаммоларига дуч келган тадбиркорлар улушининг бироз пасайиши ва бошқа соҳаларда бироз ўсиши кузатилди.  

Электр ва газ таъминоти каби инфратузилма билан боғлиқ муаммолар тадбиркорлик субъектлари орасида, айниқса, саноат тармоғидагилар учун тобора долзарб бўлиб бормоқда. 

Моҳигул Қосимова, ЎзА