Ушбу саволга жавоб топиш мақсадида Ўрта Чирчиқ туманининг “Қоровул” МФЙ ҳудудида жойлашган Сардорбек Ўринбоев иш юритувидаги кооператив фаолияти билан яқиндан танишамиз. Сардорбек ўзи 32 ёшда. Ўтган йили салкам 6 гектар жойда кооператив ташкил этиб, маҳаллий ишсиз ёшларга ҳамкорлик таклиф қилди. Пиёз экиб, бир мавсумда гектаридан 137 тонна ҳосил олишга эришган кооператив аъзолари манфаатдорликдан янада руҳланиб, шижоатлари ошди. Ҳозирда хўжалик ерлари 11.5 гектарга, аъзолари сони 32 нафарга етди.

– 2023 йил Президент қарорига асосан кам таъминланган ёшларга 30 сотихдан ер берилди, - дейди кооперация иш юритувчиси Сардорбек Ўринбоев.    –  Биз кооперация қилиш таклифи билан ҳокимиятга чиқдик. Давлат хизматлари орқали кооперация ташкил қилдик. 19 нафар фуқаро билан 5.7 гектар майдонда иш бошладик. Йил охирига бориб яхши натижага эришдик. Пиёз, нўхот, уруғлик пиёз экканмиз. Қўшимчасига яна 50 хонадон билан шартнома қилиб, томорқаларида етиштирилган маҳсулотларини сотиб олиб, экспорт қилишга эришдик.

Кооперативда барча саъй-ҳаракатлар тежамкорлик асосида қурилади. Ҳаттоки, технологиялар ҳам тежамкор. Масалан, ёшлар бирлашиб интернет сайтлари ёрдамида янги томчилатиб суғориш тизимини ўзлари ясадилар. Ҳеч қандай субсидия ёки кредит олмадилар. Сув чиқмайдиган ердан юқори ҳосил олишга эришдилар. Кузда елим қувурларни заводга топшириб, озроқ пул сарфлаб янгисини олдилар. Экологияга ҳам зиён етказмайдилар. Хуллас, кооперативда барча юмушлар бамаслаҳат, аниқ ҳисоб-китоб асосида амалга оширилади.  

Замонавий кооперативнинг бир қанча афзаллик жиҳатлари бор. Масалан, фермер ёки бошқа қишлоқ хўжалиги иштирокчилари кооперативларга бирлашадиган бўлса, етиштираётган маҳсулотларини кўп ҳажмда сота оладилар. Бу ерда катта фарқ бор, мисол учун, бир фермернинг маҳсулоти 1 тонна бўлса, унинг имконияти маҳаллий бозорда сотишга етади. Агар кооператив бўлиб, бирлашиб ҳаракат қилинса, ушбу тизим орқали маҳсулотини чуқур қайта ишлаши ёки хорижий давлатларга экспорт қилиш имконияти кенгаяди. 

Давлатимиз раҳбарининг “Ўзбекистон-2030 стратегиясида белгиланган асосий йўналишлар бўйича ислоҳотларни амалга оширишнинг 2024 йилдаги чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорида қишлоқ хўжалигида кооперативларни ривожлантириш ва фермерлар учун қўшимча қиймат занжирини яратиш юзасидан вазифалар белгилаб берилган эди. Бугунги кунда Қишлоқ хўжалиги вазирлиги мутахассислари томонидан “Қишлоқ хўжалиги кооперативи тўғрисида”ги қонун лойиҳасининг янги таҳрири устида иш олиб борилмоқда. Мазкур ҳужжатнинг ишлаб чиқилишида Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан қўйилган талаблар, изоҳлар, таклифларга асосланади. Қонун лойиҳасида кооперативларнинг халқаро принциплар, илғор тажрибалар, улардаги энг яхши амалиётларни татбиқ этиш мақсад қилинган.

Янги қонун олиб келадиган ўзгаришлардан бири шундаки, фермерлардан ташкил топган кўплаб кооперативлар бўлади, улар катта ва аъзолари кўп бўлади. Улар ҳар томонлама кучли, молиявий барқарор бўлади.

Кооперативларнинг хусусияти бу қонун ишга тушгандан кейин ўзгаради. Фермерлар ишлаётган кооперативда қўшма ёки бирлашган фермерларнинг ерлари бўлмайди, ҳар бир фермер ўзининг ерида ўзи ишлайди, ўзининг ерига ўзи хўжайин бўлади ва улар кооперативдан фақат ўзларига керак бўлган хизматлардангина фойдаланишади. Масалан, ўғитлар, техникадан фойдаланиш ёки сотиш-маркетинг хизматлари керак бўлиши мумкин. Асосий фарқ шундаки, фермерлар ўз ерларида ўзлари масъулият билан ёндашиб, кооперативдан фақат максимал фойда олиш учун бирлашиб ҳаракат қиладилар.

Ушбу ҳужжатнинг қабул қилиниши кооперативлар деҳқонларимиз томонидан  етиштирилган маҳсулотни бозорда тартибли сотишга, уни экспорт қилишга, фермерларнинг бозор иқтисодиётига яқинлашишига катта кўмак бўлади. Тармоқ учун умуман янги имкониятлар пайдо бўлади ва Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги секторини тўлиқ трансформация қилишга, янги босқичга ўтишига туртки бўлади. 

Зеро, янги қонун лойиҳаси умуман кооперативлар тизимидаги халқаро принциплар, тажрибалар ва уларнинг энг яхши амалиётларини ўрганган ҳолда, ишлаб чиқилмоқда.

<iframe width="560" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/OiOFiqBrrXE?si=zO-859yTcR1ohZy_" title="YouTube video player" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share" referrerpolicy="strict-origin-when-cross-origin" allowfullscreen></iframe>

Санжар Тошпўлатов,

Дониёр Якубов,

Улуғбек Тўхтаев(видео), ЎзА