Бир экспонат тарихи

Сурхондарё вилоятидаги Фаёзтепа ёдгорлиги милодий I-III асрларга оид иншоот ҳисобланади. Археолог Тўхташ Аннаевнинг айтишича, буддизмнинг Ҳиндистондан Марказий Осиёга кириб келиши, Ғарб, Хитой ва Узоқ Шарққа ёйилгани ҳақида Термиз, Сурхон воҳаси ёдгорликлари дарак беради. Хусусан, Фаёзтепа ёдгорлигидан чиққан кўплаб ашёлар, археологик топилмалар жуда катта шов-шувларга сабаб бўлган ва 1989 йилда Японияда ҳам намойиш этилган. Шу тариқа Фаёзтепа нафақат ватанимиз, балки бутун Марказий Осиёнинг энг қадимги халқлари ҳақида маълумот берувчи ёдгорлик сифатида жаҳон илм-фанида танилган.  

Пойтахтимиздаги Ўзбекистон тарихи давлат музейида Фаёзтепа ёдгорлигидан топилган моддий манбалар сақланмоқда. Хусусан, Триада деб номланувчи 70 сантиметрлик ҳайкал мавжуд. Сариқ-оқ рангли қуюқ оҳактош бўлагидан ясалган бу ҳайкалларга тилла суви югуртирилган бўлган. Уни қазиб олиш давомида тиллалар тепага қум бўлиб кўтарилган дейишади.  

Мутахассисларнинг фикрича, бундай ҳайкалларнинг бутун ҳолида топилиши археология илмида камдан-кам учрайди. Ҳайкалнинг юз томони ерга ётиб қолгани боис у бутун ҳолда сақланган. Тарихнинг қимматбаҳо ёдгорлигини топиш ҳамма археологларга ҳам насиб этавермайди. Археолог Лазар Албаум эса омадли археологлардан бўлди. У энг ноёб ва шов-шувларга сабаб бўлган археологик топилмаларга дуч келган ва ўрганган. Триада ҳайкалининг топилиши Албаумга омад келтирган. 

Бу ҳайкал ҳақида оғиздан-оғизга ўтиб келадиган бир гап бор: бир гал сайёҳлар музейга ташриф буюрганида, Триада ҳайкалини кўриб, бор оғирлигича, яъни 150 килограмм миқдоридаги олтинга алмашишни таклиф қилишган экан. Аммо уларнинг таклифи рад этилган. Бундан англашиладики, ушбу ҳайкалнинг қиймати бебаҳо.  

Ўзбекистон тарихи давлат музейи ходимининг ушбу экспонат борасида берган маълумотлари билан видео-ҳавола орқали батафсил танишасиз. 

 <iframe width="1904" height="768" src="https://www.youtube.com/embed/wkgP_HvVrcE" title="YouTube video player" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen></iframe>

Муҳтарама Комилова, Нишон Абдувоитов (видео), ЎзА