Статистика агентлиги маълумотларига кўра, жорий йил 1-чорагида Ўзбекистон ялпи ички маҳсулотининг ўсиши 5,5 фоизни ташкил этди. Саноатда ўсиш — 4,1 фоиз, қишлоқ хўжалигида — 3,2 фоиз, чакана савдо айланмасида — 5,2 фоиз, қурилишда — 4,5 фоиз. 1-чоракда инфляция 2,4 фоизни ташкил этди. Ташқи савдо айланмаси 11,9 фоизга ўсди. Бу мутахассислар томонидан кутилган 5,47 фоиздан бироз юқори бўлса-да, Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар марказининг 5,31 фоиз-5,62 фоиз прогноз коридорига тўғри келади.

Мутахассислар об-ҳаво инқирозини юмшатиш ва иқтисодиёт сустлашишидан сақлаб қолишга ёрдам берган ҳукуматнинг бир қатор чора-тадбирларига ишора қилмоқда. Ўзбекистон иқтисодиётига бўлган умидлар Жаҳон банки томонидан 5,3 фоизга, Халқаро валюта фонди томонидан 5,2 фоизга кўтарилди. Йилнинг биринчи ярмида иқтисодий ўсишни 5,65 фоизгача ишончли ўсиши башорат қилинмоқда.

Иқтисодий ўсишнинг тезлашиши Ўзбекистондаги аномал совуқ туфайли жабр кўрган тадбиркорларни қўллаб-қувватлаш бўйича тезкор чора-тадбирларнинг ўз вақтида қабул қилиниши билан боғлиқ. Хусусан, кичик ва ўрта бизнес субъектларига кредитлар бўйича тўловлар узайтирилди, қарзни фоизсиз, қўшимча гаровсиз, жаримасиз бўлиб-бўлиб тўлаш имконияти берилди, ишлаб чиқаришни тиклаш учун кредитлар ажратилди, жарималар ва жарималарни ҳисоблаш 1 апрелгача тўхтатилди.

Апрель ойи ҳисоботига кўра, Халқаро валюта жамғармаси (ХВЖ) Ўзбекистонда иқтисодий ўсиш прогнозини яхшилади. 2023 йилда Ўзбекистонда ЯИМ ўсиши 5,3 фоизни ташкил этиши кутилмоқда, октябрь ойидаги прогнозда бу кўрсаткич 4,7 фоизни ташкил этган эди. ХВЖ экспертлари 2024 йилда Ўзбекистон иқтисодиёти 0,2 фоиздан 5,5 фоизга юқори — ХВЖнинг аввалги тахминларидан 0,6 фоиз пункт ўсишини кутмоқда.

Жаҳон банки (ЖБ) жорий ва кейинги йилларда Ўзбекистон ЯИМнинг ўсиш кўрсаткичларини оширди. Жорий йилнинг апрель ойида янгиланган прогнозга кўра, 2023 йилда Ўзбекистоннинг иқтисодий ўсиши 5,1 фоизни ташкил этади. Бу кўрсаткич 2022 йил кузги прогнозига нисбатан (4,9 фоиз) 0,2 фоиз пунктга яхшиланди. Шу билан бирга, аҳоли истеъмоли 5 фоизга, инвестициялар 4,2 фоизга, экспорт 20,5 фоизга ва импорт 20,6 фоизга ўсади.

Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар марказининг баҳолашига кўра, 2023 йилнинг биринчи ярмида январь ойидаги прогнозга қараганда анча ишончли иқтисодий ўсиш кузатилмоқда. Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар марказининг олдинги прогнозида 2023 йилнинг 1-чорагида 5,47 фоиз ўсиш кутилган бўлса, биринчи ярим йиллик учун прогноз 5,65 фоизга яхшиланди.

Шу йил бошида Ўзбекистон иқтисодиётида қисқа муддатли пасайиш кузатилган эди. Бу эса марказнинг олдинги прогнозида қайд этилган мавсумий омиллар, жорий йил бошидаги ҳолатлар — энергия танқислиги инқирозини келтириб чиқарган совуқ об-ҳаво ва таъминотдаги узилишларга сабаб бўлган ташқи шоклар билан боғлиқ эди. Бироқ иқтисодий сиёсат чораларини тезкор қабул қилиш ва корхоналарни рағбатлантириш учун ҳукумат томонидан амалга оширилган комплекс чора-тадбирлар ривожланиш истиқболларини яхшилади.

Ўзбекистон иқтисодиёти об-ҳаво инқирозини бартараф этгандан сўнг тиклана бошлади ва ҳафталик ЯИМ кўрсаткичлари ўсиш траекториясига етди. Шундай қилиб, биржа таркибий қисмларининг ўсиши, ҳудудларда ишбилармонлик муҳити ва ишбилармонлик фаоллиги кўрсаткичларининг ўсиши, ички савдо ва хизмат кўрсатиш соҳасидаги фаолликнинг ошиши ҳисобига ишбилармонлик фаоллиги индексининг мўътадил ўсиши қайд этилди.

Сўровлар таҳлили тадбиркорлик ва саноат – 5,8 фоизга, харидлар – 8,0 фоизга, автотранспорт воситалари – 4,1 фоизга ўсишини кўрсатди. Жорий йилда Ўзбекистон иқтисодиёти ўтган чоракда кузатилган ўсиш суръатларини сақлаб, ривожланишда давом этади.  

Марказий банкнинг март ойида асосий ставкани 15 фоиздан 14 фоизгача пасайтириш тўғрисидаги қарори иқтисодиётдаги ички талабни рағбатлантириш орқали 2023 йилнинг биринчи ярим йиллигида ҳам тармоқ, ҳам макро даражада Ўзбекистон иқтисодиётига ижобий таъсир кўрсатади.  

Юқорида қайд этилган омилларни ҳисобга олган ҳолда 2023 йилнинг биринчи ярмида Ўзбекистон иқтисодиётининг кутилаётган ўсиши 5,65 фоизни ташкил этади. Шу билан бирга, иқтисодий ўсишнинг прогноз коридори 5,50 фоиз - 5,75 фоиз даражасида белгиланди.

2023 йилнинг биринчи ярми учун Ўзбекистонда ялпи ички маҳсулотнинг ҳафталик ўсиши прогнози

Маълумот учун: “Ноукастинг” ёндашувига асосланган истиқбол модели Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази томонидан 2021 йилдан бери қўлланиб келинмоқда ва Ялпи ички маҳсулотнинг чораклик кўрсаткичларида аниқлаб бўлмайдиган алоҳида жиҳатларни очишга имкон беради. ЯИМ прогнози 20 та тоифа бўйича ҳафталик Google қидирув натижалари асосида, алоҳида маҳсулот нархлари тахминлари, ялпи импорт ва товар-моддий захираларининг асосий ўзгарувчилари билан биргаликда ҳисобланади.

Жамшид Аҳмадов,  

Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази етакчи илмий ходими.

ЎзА