Коронавирус пандемияси туфайли юзага келган инқироз шароитида мамлакатимиздаги иқтисодий вазиятни баҳолаш учун Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази тадбиркорлик фаолияти ҳолати бўйича ойлик мониторинг ўтказмоқда.

Мониторинг натижалари шуни кўрсатдики, республиканинг солиқ тушумлари ҳажми жорий йилнинг 1 январидан 30 апрелигача бўлган даврда ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 29,5 фоизга ўсди. Шу билан бирга, солиқ тушумларининг сезиларли даражада ўсиши Навоий, Қашқадарё, Хоразм, Жиззах вилоятлари ва Тошкент шаҳрида кузатилди.

Солиқ тушумларининг ўсиши пандемиядан кейин ишбилармонлик фаолиятини тиклаш натижасидир, бу эса кичик ва ўрта бизнес ва жисмоний шахсларнинг даромадларини оширишга олиб келди ва давлат томонидан бизнес ва иқтисодиётни тиклаш бўйича кўрилаётган чора-тадбирлар муваффақиятли бўлганлигини исботлайди.

Таҳлил қилинаётган даврда божхона тўловларидан тушумлар 44,6 фоизга ўсди. Тушумлар ҳажмининг энг катта ўсиши Жиззах (3 баробар), Сирдарё (2,3 баробар), Фарғона (2,1 баробар), Наманган (95,8 фоиз) вилоятлари ва Қорақалпоғистон Республикасида (78,8 фоиз) қайд этилди.

Ҳозирги кунда мамлакатда ички талабнинг ўсиши давлат бюджетининг мустаҳкамланишига хизмат қилмоқда. Бундан ташқари, пандемиядан кейин иқтисодиётнинг турли тармоқларида ижобий ўзгаришлар юз бермоқда, натижада Ўзбекистоннинг бошқа мамлакатлар билан ташқи иқтисодий алоқалари жадал ривожланмоқда. Ушбу даврда импорт таркибида машинасозлик ва транспорт ускуналари, ундан кейин ишлаб чиқарилган маҳсулотлар, кимёвий моддалар ва шу каби маҳсулотлар, шунингдек, озиқ-овқат маҳсулотлари ва тирик ҳайвонлар устунлик қилди.

Давлат божхона қўмитаси маълумотларига кўра, йил бошидан буён ўтган йилнинг шу даврига нисбатан товарларни экспорт қилиш ҳажми 36,3 фоизга ошди. Экспорт ҳажмининг ўсиши Жиззах (2 баробар), Сирдарё (93,5 фоиз), Андижон (78,4 фоиз), Бухоро (69,4 фоиз) ва Тошкент (53 фоиз) вилоятларига тўғри келди.

Экспорт ҳажмини ошириш учун нафақат экспортга йўналтирилган товарлар ишлаб чиқариш, балки халқаро иқтисодий ташкилотлар билан ҳамкорлик ҳам муҳим аҳамиятга эга. Пандемия чоралари юмшатилгандан сўнг савдо алоқалари яна тикланди. Бундан ташқари, ҳозирги вақтда импортнинг аксарият қисми ишлаб чиқариш объектларини яратиш ва модернизация қилиш учун фойдаланиладиган машина ва ускуналардан иборат бўлиб, улар узоқ муддатда иқтисодий ўсиш, шу жумладан, тайёр маҳсулотлар экспортининг ортишига ёрдам беради.

Таҳлиллар шуни кўрсатдики, саноат моллари, озиқ-овқат маҳсулотлари ва кимёвий моддалар экспорти жадал ўсиб бормоқда.

Таҳлил қилинган давр учун тижорат банклари томонидан берилган кредитлар ҳажми 25,3 фоизга ўсди. Берилган кредитлар ҳажмининг энг катта ўсиши Сурхондарё (71,7 фоиз), Навоий (70,3 фоиз), Хоразм (45,6 фоиз), Бухоро (44,4 фоиз) вилоятлари ва Қорақалпоғистон Республикасида (34,1 фоиз) кузатилмоқда.

Ўзбекистонда кредитларга бўлган талаб аста-секин тикланмоқда. Ўз навбатида, ички талабнинг ортиши ва бизнес тузилмасининг яхшиланиши талабни қондириш учун кредит ресурсларининг инфузионини талаб қилади. Банклар томонидан ажратилган кредитлар ҳажмининг ўсиши мамлакатда ишбилармонлик фаолияти босқичма-босқич такомиллашиб бораётганидан далолат беради.

Ушбу даврда 35 минг 982 та янги тадбиркорлик субъекти ташкил этилиб, уларнинг энг кўп сони Қашқадарё, Самарқанд, Тошкент, Фарғона вилоятларида рўйхатга олинган.

Таҳлил қилинаётган даврда Ўзбекистон республика товар-хомашё биржасида тузилган битимлар ҳажми 55,2 фоизга ошди. Биржа фаоллигининг сезиларли ўсиши Бухоро (87,3 фоиз), Тошкент (80,5 фоиз), Наманган (62,9 фоиз), Фарғона (58,7 фоиз) вилоятларида ва Тошкент (2,2 баробар) шаҳрида кузатилмоқда.

Ушбу ҳудудларда битимлар ҳажмининг ўсиши пахта толаси, минерал ўғитлар, дизель, цемент, бензин, техник пахта чигити, катодли мис, қора металлар, қанд, полиэтилен ва ўсимлик ёғи каби товарлар сотувини кўпайтириш орқали таъминланмоқда. Биржада битимлар ҳажмининг ўсиши юридик шахслар фаолиятининг ошиши, жисмоний шахслар даромадининг кўпайишини кўрсатади, бу эса талаб омиллари орқали ишбилармонлик фаолиятининг ўсишига ёрдам беради.

Йил бошидан буён мамлакатда иқтисодий фаолият кўрсаткичлари ўсиб бормоқда. Бу пандемик фаолиятнинг пасайиши муваффақиятли равишда бекор қилинганлигини кўрсатади. Умуман олганда, тадбиркорлик субъектларининг фикрича, иқтисодиётни ривожлантиришнинг ижобий тенденциялари ортиб бормоқда. Шундай қилиб, тадбиркорлик даромадлари ва аҳоли ҳамда ишбилармонлик фаолиятининг ўсиши жорий йилда иқтисодий тикланишнинг барқарор моделини намойиш этмоқда.

Сўнгги йилларда Ўзбекистонда иқтисодий фаолият кўрсаткичлари сифатида фойдаланилаётган воситалар мажмуи сезиларли даражада кенгайди ва бу борадаги ишлар давом этмоқда. Асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар пандемия туфайли юзага келган иқтисодий локдаундан кейин ишончли ижобий тикланиш динамикасини кўрсатмоқда.

Шаҳноза МАМАТУРОПОВА,

ЎзА мухбири