Матонат учун ҳамон ўрнатилмаётган ҳайкал

Ватанни севиш, унга садоқатли бўлиш учун ўлиш шарт эмас. Шунчаки, бу йўлда керак бўлса, ўлимни бўйинга олиш, миллати учун ҳар қандай хатарнинг юзига тик боқишни англатади бу туйғу.

Фарғоналик беклар авлодидан бўлган Муҳаммад Аминбек –Мадаминбек ҳам Туркистон сарҳадларидан босқинчиларни қувиш йўлида ўлимни бўйнига олганлардан эди.

<iframe width="560" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/JMLUTdBVMPA" title="YouTube video player" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen></iframe>

ИСТИҚЛОЛЧИЛИК ҲАРАКАТИ

1918 йилда Туркистон зиёлилари ва сиёсатчиларининг қонуний йўл билан мустақил давлат яратишга бўлган ҳаракати қурол кучи билан бостирилган.

72 кун умр кўрган Туркистон мухторияти тугатилгач, рус Кавказлари ҳамда арман дашноқлари Қўқон ва бошқа шаҳарларда халқни аёвсиз қира бошлади. «Улуғ Туркистон» газетаси бу ҳолатни «Қўқон — ўликлар шаҳрига айланди» деб ёзган эди. 1918 йил 19 февраль куни Қўқон қонга ботирилгач, Мадаминбек ортиқ чидаб туролмайди.

Бу шафқатсизликларга қарши юрт ўғлонлари қўлига қурол олди. Мазкур ҳаракатнинг йўлбошчиси Мадаминбек бўлди. У 25 ёшидаёқ 100 мингга яқин юрт ўғлонларига қўмондонлик қилди. Совет тарихчилиги ва сиёсий риторикасида «босмачилар» деб аталган бу ҳаракат аъзолари секин-аста йирик гуруҳларга бирлаша бошлади. Шу тариқа миллий озодлик ҳаракати суронли курашларни бошдан кечирди.

Бироқ, «Бир миллатни йўқ қилиш учун унинг тарихини йўқ қилиш керак», деб бежиз айтишмаган.

Зеро, сал кам бир асрлик мафкура ҳануз миллий озодлик ҳаракати аъзоларига ҳайиқиб қарашимизга, жасоратини хиёнат деб таърифлашга мажбур қилди. Матонат ва жасоратга қоришган бу ўтмиш халқ кўзидан пана қилинди. Уларга босқинчи сифатида қараш совет тарихчилигининг маёғи бўлди.

Профессор Қаҳрамон Ражабовга кўра, Мадаминбек каби истиқлолчилик ҳаракати намояндаларига ёдгорлик ўрнатиш фурсати бугун эмас, аллақачон келган. Аммо, бунга жасорат етишмаяпти, холос. Олимнинг айтишича, Фарғона шаҳар ҳокимлигига бу борада олимлар бир неча бор мурожаат қилган, лекин истиқлолга 31 йил тўлган бўлса-да, бугунгача, водийнинг бирор ҳудудига озодлик ҳаракати рамзини ифодаловчи ёдгорлик ўрнатилганича йўқ.

Қирғизистоннинг Олай тоғ тизмалари оралиғидаги «Шиғай» қишлоғида жасоратли қўмондон номи билан тилларга тушган Муҳаммад Аминбекнинг қабри жойлашган.

Унда қуйидаги ёзувни ўқиш мумкин:

Муҳаммад Аминбек Аҳмадбек ўғли

1892–9.04. 1920.

Туринг бегим гуноҳларни ювайлик,

Босқинчини Она юртдан қувайлик.

Умрининг сўнги йилларида Қирғизистон ҳудуди орқали озодлик ҳаракатини олиб борган Мадаминбек ёвлар томонидан шафқатсизларча ўлдирилди, унинг боши душманларга етказилиб, ўша ҳудудга дафн этилди. Афсуски, мазкур қабр орадан 100 йилдан ошиқ вақт ўтса-да, ҳуррият шамолларидан бехабар, тоғлар орасида турибди.



Мафтуна Каримова, ЎзА