Президентимизнинг 2020 йил 20 октябрдаги “Мамлакатимизда ўзбек тилини янада ривожлантириш ва тил сиёсатини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармонига мувофиқ “Ўзбек тилининг изоҳли луғати”, “Ўзбек тили синонимларининг катта изоҳли луғати” ҳамда “Ўзбек тили фразеологик луғати” тайёрланди.

Миллий матбуот марказида мазкур луғатларга бағишланган матбуот анжумани бўлиб ўтди.  

Тадбирда Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти директори, филология фанлари доктори, профессор Низомиддин Маҳмудов, филология фанлари доктори, профессор Дурдона Худойберганова ва бошқалар тилшунослик ер юзидаги энг қадимий ва ҳамиша долзарб фан эканини таъкидлади.  

Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти олимлари тайёрлаган олти жилдли “Ўзбек тилининг изоҳли луғати” лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосида тайёрланган дастлабки  нашр саналади.  

Луғат ҳозирги ўзбек адабий тилида кенг истеъмолда бўлган 80 мингдан ортиқ сўз ва сўз бирикмаларини, фан, техника, санъат ва маданият соҳаларига оид терминларни, шеваларда қўлланиладиган сўзларни, баъзи тарихий ва эскирган атамаларни ўз ичига олган.

Луғатда берилган сўзларнинг амалда қўлланилиши  XX аср ҳамда XXI  асрнинг дастлабки даври ўзбек адабиёти ва матбуотидан олинган мисоллар билан далилланган.  

Луғат мутахассислар, таржимонлар, оммавий ахборот воситалари ходимлари, олий таълим масканларининг ўқитувчилари, талабалар, шунингдек, кенг ўқувчилар оммаси учун мўлжалланган.

“Ўзбек тили синонимларининг катта изоҳли луғати”ни яратиш ўзбек тилшунослиги олдидаги муҳим вазифалардан бири эди. Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти олимлари томонидан тузилган “Ўзбек тили синонимларининг катта изоҳли луғати” она тилимизнинг  бойлиги ҳисобланган лексик синонимларнинг кенг қамровли лексикографик талқинидир.  

Луғатдан наинки адабий тилга, балки ўзбек халқ шевалари ҳамда тарихига оид синоним сўзлар ҳам ўрин олган.  

Бу эса ўзбек тили синонимлари ҳақида кенг ва тўлиқ тасаввур ҳосил қилишга имкон беради.  

“Ўзбек тили фразеологик луғати” эса Вазирлар Маҳкамасининг  маънавият ва давлат тилини ривожлантириш  масалалари департаменти, Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти, Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги билан ҳамкорликда 2022 йилда Ғафур Ғулом номидаги нашриёт - матбаа ижод уйида чоп этилган.  

Ушбу луғат Ш.Раҳматуллаев, Н.Маҳмудов, З.Холманова, И.Ўразова, К.Рихсиева ҳаммуаллифлигида чоп этилган.  

Ушбу луғат адабий тил ва шеваларда, мумтоз тарихий манбаларда мавжуд иборалар тизимини ўз ичига олади. Луғатни яратишда фразеологизмлар шаклланиши, ривожланиши, тарихий тараққиётига оид илмий тадқиқот натижалари, монографиялардан фойдаланилган.  

Н.Усмонова, ЎзА