M. Riz faoliyatini 1994-yilda AQSH tinchlik korpusida koʻngilli sifatida boshlagan. Uning yoʻnalishi Oʻzbekiston boʻldi va 1996-yilgacha u yerda ishladi. M. Riz respublikada koʻp vaqtini Fargʻonada oʻtkazdi va u mustaqillikka erishgandan soʻng vodiyga tashrif buyurgan birinchi amerikaliklardan biri boʻldi. U, shuningdek, AQSH Mudofaa vazirligi va Davlat Departamentida xizmat qilgan, Afgʻonistonga tarjimon sifatida yuborilgan, Davlat Departamentining qiyosiy dinshunoslik dasturlarini boshqargan va AQSH hukumat dasturlarida CA maslahatchisi sifatida qatnashgan.

Bir-biriga bogʻliq boʻlmagan ikkita voqeani birlashtirgan yana bir aprel keldi. Birinchidan, isteʼdodli yozuvchi, oʻzbek xalqining farzandi Abdulla Qodiriy tavallud topgan kun — 10-aprel yaqin. Qodiriy “Oʻtkan kunlar” romani orqali zamonaviy oʻzbek xalqining tarixini, oʻz avlodining orzu va intilishlarini roʻyobga chiqara oldi. Men u koʻrmoqchi boʻlgan davlat endi Oʻzbekiston ekanligiga ishonaman.

Yozuvchining hayoti davomida Oʻrta Osiyo aholisi ochlik, kasallik, urush va iqtisodiy va siyosiy qoʻzgʻolonlarni boshdan kechirgan. Uning avlodi oʻtgan asrning eng ogʻir kunlarini boshidan kechirdi.

Ikkinchidan, koronavirus pandemiyasi sayyoramizga shafqatsizlarcha tahdid qilmoqda va bu xalqaro hamjamiyat uchun xavf tugʻdirdi. Maʼlum qilamanki, xotinimning oilasi Toshkentdan. Mening qaynotam Sovet jarrohining oʻgʻli boʻlib, u Stalingrad va Minskda xizmat qilgan va yaralangan. Qaynonam orenburglik Yaik kazak, uning oilasi Oʻrta Osiyoga qochishga majbur boʻlgan. Non shahri Toshkentga yetib borganlarida, ularga Eski shaharda boshpana berishgan. Xotinim har doim faqat oʻzbeklarning mehr-muruvvati va marhamati ularning hayotini saqlab qolgan paytlarini koʻz yoshlari bilan eslaydi. Oʻzbekiston har doim saxiy odamlarga ega boʻlgan mamlakat sifatida tanilgan, tarix davomida xalqlar bilan savdo-sotiq orqali farovon hayot kechirishga intilgan.

1994-yilda Oʻzbekistonga kelganimda, sharoit juda ogʻir edi, vaziyat ideal emas edi. Lekin men bugun oʻzimga shu savolni beraman: qanday qilib Oʻzbekiston oʻz mustaqilligini shu qadar mustahkamlay oldi? Bu savolga hali menda javob yoʻq. Ammo, chuqur oʻylab qarasam, bu buyuk oʻzbek xalqining koʻp asrlik muloyim tavozesi, maʼqullashi, Vatanga itoatida deb bilaman.

Bir kuni Termizga ketayotganimda meni yoʻlda samarqandlik oila qanday ovqatlantirgani esimda. Yana boshqa safarga chiqqanimda yoʻlda Tojikistonga ketayotgan avtobus toʻxtab, yarim tunda meni olib ketgan edi. Men avtobusga kirganimda, barcha yoʻlovchilar meni boshqacha kutib olishdi va yana ovqatlantirib, non va choylarini boʻlishishdi.

Maktabda ingliz tili oʻqituvchisi sifatida Qoʻqonda ishlagan vaqtimda “maʼqullash” anʼanasini oʻrgandim. Bu shaharda siz koʻchada shunchaki sayr qila olmaysiz, kimdir sizga bir boʻlak non yoki choy taklif qiladi. Oʻzbek doʻstlarim — Olmosxon va Ibrohimjon, Safarjon va ularning oilalari, Galina va Viktor, Hakimjon — mening haqiqiy ustozlarim. Barchasi meni mehmon qilishgan va gʻamxoʻrlik koʻrsatishgan, goʻyo men ularning yaqin qarindoshidek. Men ingliz tilini oʻrgatgan maktablarning oʻquvchilari meni katta akam deb munosabatda boʻlishdi. Men ularni koʻp yillar davomida koʻrmadim, lekin ular mening yuragimdadir, men ularni har safar AQSHda eslayman, ular kabi oʻng qoʻlimni yuragimga bosib odamlarga salom beraman. Gʻarbliklar bu harakatlarimning mohiyatini tushunishmaydi, lekin men tushunaman va bu juda muhim.

Oʻzbekcha tavoze menga katta sinovlarda, qiyinchiliklarda, katta yoʻqotishlarda, asqatdi. Bu shuni koʻrsatadiki, qodir Tangrining Oʻzi bizni toʻgʻri yoʻlga yoʻnaltiradi.

“Oʻtkan kunlar” romanining birinchi sahifasida Abdulla Qodiriy Otabek va Kumush obrazida har bir erkak va ayolning oʻziga xos fazilatlarini namoyish etadi. Qodiriy odamlarning nomukammalligi va biz tugʻilgan bir kam dunyoda, Xudo oldidagi oʻrnimiz va kelib chiqishimiz haqida eslatadi. “Itoatkorlik” amaliyoti bizning yaratilishimizdan beri mavjud ajralmas qismimizdir.

Aziz doʻstlar, biz Abdulla Qodiriyning tugʻilgan kunini nishonlar ekanmiz, uning ajoyib hikoyalarini shaxsiyatimizga qarshi kurashda muhim ekanligini tan olamiz. Shu oʻrinda men Rumiyning itoatkorlik haqidagi soʻzlarini boʻlishaman, bu qiyin paytlarda doim menga kuch berib turdi: “Sizga kelganlariga minnatdor boʻling, chunki ularning har biri Tangridan sizga qoʻllanma sifatida yuborilgan”.