Президент Шавкат Мирзиёев 26 қазанда энергетика нарығын реттеуші қызметті тиімді ұйымдастыру шаралары туралы таныстырылымға қатысты.

Өзбекстан энергетика саласы кезең-кезеңімен реформаланып келеді. Бірінші кезеңде басқару жүйесі өзгертілді. Кейінгі жылдары 22 электр станциясы, оның ішінде бұрын генерация болмаған өңірлердег жаңа станциялар іске қосылды. Электр энергиясын өндіру жүйесіне алғаш рет жеке капитал тартылуда.

Қазіргі уақытта жалпы қуаттылық 85 миллиард киловатт сағатқа жетті. Алдағы жылдары тағы 20 гигаватт қуаттарды іске қосу жоспарлануда. Жеті миллиард доллар жеке инвестиция арқылы 9 гигаватт қуат құру жоспарланған.

Қарқынды дамып келе жатқан экономикамыз бен халқымыздың өсіп келе жатқан сұранысын қанағаттандыру үшін электр қуатын өндіру көлемін кемінде 120 миллиард киловатт сағатқа жеткізу көзделген. Жаңа қуаттарды іске қосу және желілерді толық жаңғырту үшін 52 миллиард доллар инвестиция қажеттігі есептелген.

Мұндай ауқымды инвестицияларды жеке сектордың қатысуынсыз қалыптастыру мүмкін емес. Жеке инвесторлар үшін сектордың тартымдылығын арттыру үшін халықаралық тәжірибе көрсеткендей, ашық бәсекелестік ортасы бар энергетикалық нарықты құру қажет.

Дәл осы мақсаттар Өзбекстан Республикасы Президентінің биылғы жылғы 28 қыркүйектегі «Энергетика саласын реформалаудың келесі кезеңін жүзеге асыру шаралары туралы» Жарлығында айқындалған.

Оған сәйкес, 2026 жылға қарай электр энергиясына сұраныс пен ұсыныс негізінде еркін, көтерме сауда нарығы іске қосылады. Бұл ретте нормативтік құқықтық базаны қалыптастыру, нарықтық инфрақұрылымды құру, энергетикалық жүйені ең төменгі деңгейге дейін цифрландыру, адам факторынсыз нақты уақыт режимінде интеллектуалды басқару жүйесін (SCADA) енгізу қажет.

Көптеген елдерде бұл реформалар үшін 15 жыл қажет болды. өзбекстанда бұл 2030 жылға дейін үш кезең бойынша аяқталады деп жоспарланған.

Сондықтан, қаулыға сәйкес Энергетика нарығын дамыту және реттеу агенттігі құрылды және оған энергетикалық реттеуші міндеті жүктелді.

Бүгінгі презентацияда Энергетика министрі Ж.Мирзамахмудов қаулыда көрсетілген шараларды жүзеге асыру мерзімі мен саладағы жоспарлар туралы ақпарат берді.

Мемлекет басшысы шенеуніктерге республиканы электрмен жабдықтау тұжырымдамасын әзірлеу жөнінде нақты тапсырмалар берді. Бұл ретте еркін энергия нарығына көшудің негізгі шарты – республикадағы электр энергиясына деген сұранысты толық қанағаттандыру үшін жеткілікті генерациялаушы қуаттарды құру екендігі айтылды.

Сондай-ақ, бірыңғай электр сауда алаңын құру және оны 2024 жылдың соңына дейін сынақтан өткізіп, пайдалануға беру міндеті қойылды.

Президент энергия нарығын ырықтандыру барысында 2035 жылға дейін республиканың барлық өңірлерінде электр энергиясын халыққа бірдей бағамен сату талабын, сондай-ақ тарифтерді белгілеуде халықты әлеуметтік қорғау принципін ерекше атап өтті. 

Жаңа жүйенің нәтижелі жұмыс істеуі үшін кадрларды даярлау, желіні ғылыммен интеграциялауды қамтамасыз ету, цифрландыру сияқты үш бағытқа баса назар аудару қажет екені айтылды. Мұндай күрделі процедураны орталықтан аймақтарға дейін жүзеге асыру тапсырылды.

Сондықтан агенттік жұмысқа білімді мамандар мен шетелдік кеңесшілерді алады. Қызметкерлер Испания, Қытай, Түркия және Германияға оқуға жіберіледі. Шетелдік тәжірибеге сүйене отырып, республикада инженер, диспетчер, SCADA операторларын және басқа да мамандарды даярлау курстары ұйымдастырылады.

Бүгінгі жиында қаралған мәселелерге байланысты сала басшыларына бірқатар тапсырмалар берілді.