2023 йил 9 августда “Норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг ва улар лойиҳаларининг коррупцияга қарши экспертизаси тўғрисида”ги қонун кучга кирди.

Шу пайтгача норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни ва уларнинг лойиҳаларини коррупцияга қарши экспертизадан ўтказиш қонун билан эмас, балки Адлия вазирлигининг буйруғи билан тасдиқланган низом асосида тартибга солинган. 

Бу эса, қонунчилик ҳужжатларида коррупциявий бўшлиқларнинг юзага келишига замин яратган.

“Норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг ва улар лойиҳаларининг коррупцияга қарши экспертизаси тўғрисида”ги янги қонун  соҳадаги муаммоларни бартараф этади. 

- Қонун билан норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва улар лойиҳаларининг коррупцияга қарши экспертизасининг асосий принциплари белгиланди, - деди Сенатнинг суд-ҳуқуқ масалалари ва коррупцияга қарши курашиш қўмитаси раиси Наримон Умаров. – Бу – қонунийлик, мустақиллик, холислик, коррупцияга қарши экспертиза ўтказишнинг мажбурийлиги, коррупцияга қарши экспертиза натижаларининг асосланганлигини, очиқлик ва шаффофлик принципларидир. 

Қонунда коррупцияни келтириб чиқарувчи омиллар, норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг ва уларнинг лойиҳаларининг коррупцияга қарши экспертизаси ва чеклист кабилар асосий тушунчалар сифатида белгиланди. 

Коррупцияни   келтириб чиқарувчи омиллар – коррупциянинг кўринишлари учун, коррупцияга оид ҳуқуқбузарликларни содир этиш учун имконият яратадиган ҳуқуқий нормалардир. 

Норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг ва уларнинг лойиҳаларининг коррупцияга қарши экспертизаси - норматив- ҳуқуқий ҳужжатлардаги ва уларнинг лойиҳаларидаги коррупцияни келтириб чиқарувчи омилларни аниқлашга, аниқланган коррупцияни келтириб чиқарувчи омилларни бартараф этишга қаратилган тавсиялар ишлаб чиқиш ва чоралар кўришга  йўналтирилган тадбирлар мажмуи ҳисобланади. 

Чеклист – норматив-ҳуқуқий ҳужжатлардаги ва уларнинг лойиҳаларидаги коррупцияни келтириб чиқарувчи омилларни  аниқлаш бўйича намунавий шаклдаги саволномадир.  

Эндиликда коррупцияга қарши экспертизани ўтказиш нафақат Адлия вазирлиги томонидан, балки Коррупцияга қарши курашиш агентлиги, юридик хизмат ходимлари ҳамда тегишли норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ижросини таъминлаш зиммасига юклатилган давлат органлари ва ташкилотлари томонидан ҳам амалга оширилади. 

Шунингдек, нодавлат нотижорат ташкилотлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва оммавий ахборот воситаларига норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг жамоатчилик экспертизасини ўтказиш ҳуқуқи берилди. 

Эътиборли жиҳати шундаки, жамоатчилик томонидан тақдим этилган таклиф ва тавсиялар тегишли давлат органлари ва ташкилотлари томонидан мажбурий равишда кўриб чиқилади.

Айтиб ўтиш керкки, мазкур қонун Сенатнинг қирқ иккинчи ялпи мажлисида кўриб чиқилганда Сенат раиси Т.Норбоева 2021 йилда 800 дан ортиқ амалдаги қонунчилик ҳужжати коррупцияга қарши экспертизадан ўтказилган бўлса, уларнинг 28 фоизида 650 дан ортиқ коррупциявий омил аниқланганини қайд этган. Мана шу рақамларнинг ўзи коррупцияга қарши экспертизанинг қанчалик муҳимлигидан далолат. Коррупцияга қарши экспертиза шунчаки бюрократик процедура эмас, балки ҳар томонлама пухта ўйланган ва ташкил қилинган, аниқ мақсадли, кенг қамровли, тизимли ва мунтазам амалиёт бўлмоғи зарур. 

Коррупцияга қарши экспертизани ўтказишга оид фаолиятни услубий жиҳатдан таъминлаш ҳамда мониторинг қилиш Адлия вазирлигига юклатилди. 

Қонун мамлакатимизда коррупцияга қарши курашишнинг ҳуқуқий асосларини янада такомиллаштиришга, коррупциявий ҳолатларнинг олдини олишга, шунингдек, амалдаги ҳамда қабул қилинаётган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар сифатининг ошишига хизмат қилади. 

Норгул Абдураимова, 

ЎзА мухбири