O‘zbek va turk – qadimiy qardoshlik rishtalari bilan bog‘langan xalqlardir.
Bu rishtalar suronli tarix sinovlarida toblandi, mustahkamlandi va mazmun-mohiyatini saqlagan holda bizgacha yetib keldi.
O‘zbekiston va Turkiya aloqalarining 1991 yildan boshlangan yangi davri bu munosabatlar tizimida alohida o‘rin tutadi. Shu yil mart oyida diplomatik aloqalar o‘rnatilganining 30 yilligi keng nishonlandi. Bu yillar davomida “Abadiy do‘stlik va hamkorlik” to‘g‘risidagi Bayonotdan tortib, strategik sheriklikkacha bo‘lgan tarixiy yo‘l bosib o‘tildi. Qisqa davr ichida iqtisodiy va siyosiy munosabatlar mustahkamlandi, o‘zaro ishonch, manfaatli hamkorlikka erishildi.
2017 yildan o‘zbek-turk munosabatlarida yangi davr boshlandi. Ikki davlat rahbarlarining bir necha bor uyushtirgan rasmiy tashriflari chog‘ida ijtimoiy-iqtisodiy hayotimizning barcha sohalarini qamrab olgan o‘zaro manfaatli hujjatlar imzolandi. Bu hujjatlar natijasi ikki davlat o‘rtasidagi yillik savdo aylanmasining hajmida ifodasini topdi. 2016 yilda bu ko‘rsatkich 1,2 milliard AQSH dollarini tashkil etgan bo‘lsa, 2021 yil natijalariga ko‘ra 3,4 milliard AQSH dollariga yetdi. Kelayotgan o‘n yilda ikki davlat o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmini 10 milliard AQSH dollariga yetkazish maqsadi qo‘yildi.
2022 yil 27 may kuni Toshkent davlat sharqshunoslik universitetida Istanbul universiteti bilan hamokorlikda tashkil etilgan “O‘zbekiston-Turkiya hamkorligi: tarix va kelajak” mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya ana shu mavzuga bag‘ishlandi. Anjumanda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Raisining birinchi o‘rinbosari S.Safoyev, Oliy Majlis Qonunchilik Palatasi deputatlari, O‘zbekistonning Turkiyadagi Favqulodda va muxtor elchisi A.A’zamxo‘jayev (online), Turkiyaning O‘zbekistondagi Favqulodda va muxtor elchisi O.Bekar, O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar hamda Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirliklari mas’ul xodimlari, Istanbul universiteti rektori prof. M.Ak, mazkur universitet professori H.Akan, Qirg‘iz-Turk Manas universiteti professori Yu.E.Gurbuz, shuningdek, tegishli soha mutaxassislari, professor-o‘qituvchilar, doktorantlar, yosh olimlar va talabalar ishtirok etdi.
Keyingi yillarda respublikamiz universitlarida tashkil etilayotgan bu kabi anjumanlar an’anaga aylandi. Anjumanlar orqali dunyoning yetakchi universitetlari va ularda faoliyat olib borayotgan professor-olimlar bilan tanishish imkoniyati tug‘ilmoqda. O‘zaro kadr almashish, ilmiy-tadqiqot ishlarini yo‘lga qo‘yish, talabalarni o‘qishga yuborish va xorijiy talabalarni o‘qishga qabul qilish maqsadini ko‘zlagan hamkorlik konferensiyaning asosiy maqsadini tashkil etadi.
“Turkiya tashqi siyosatining ustuvor yo‘nalishlari”, “Turkiy davlatlar tashkiloti: muammolar va istiqbol”, “O‘zbekiston va Turkiya munosabatlarining istiqbollii yo‘nalishlari”, “Ta’lim hamkorligi – O‘zbekiston va Turkiya munosabatlaridagi muhim yo‘nalish” kabi mavzularda ma’ruzalar tinglandi. Ularda O‘zbekistonning mustaqil davlat sifatida shakllanishida Turkiyaning o‘rni va roli ma’ruzachilar tomonidan e’tirof etildi.
Sharqshunoslik va Istanbul universitetlari hamkorligidagi mazkur konferensiya fikr almashish, mushtarak tariximizning dolzarb mavzulariga doir ma’ruzalar taqdim etish bilan bir qatorda, umumiy tariximizning hali o‘rganilmagan, jamoatchilikka ma’lum bo‘lmagan sohalariga oid yangi tadqiqotlar olib borish nuqtai nazaridan ham katta ahamiyat kasb etadi. Tag-zamini bilan yangilanayotgan respublikamiz ta’lim tizimi uchun bu, ayniqsa muhimdir.
Zero, global miqyosda sodir bo‘layotgan jarayonlar, dunyo tartibotining o‘zgarayotgani, yirik davlatlar orasidagi manfaatlar to‘qnashuvining jiddiy ravishda keskinlashayotgani, voqea va hodisalarning dunyo ommaviy axborot vositalari tomonidan ba’zan noto‘g‘ri talqin qilinayotgani, hatto ataylab teskari, chalg‘ituvchi ma’lumotlar berilayotgani talaba-yoshlar tafakkurida mavhum qarashlarni yuzaga keltirmoqda. Ayniqsa, globallashuv jarayonining ommaviy qirg‘in qurollari asosda ro‘y berayotgani, harbiy ittifoqlar tarkibining tobora kengayayotgani insoniyatda jiddiy tashvish tug‘dirmoqda.
Xalqaro konferensiya ishtirokchilari ana shu masalalar doirasida fikr almashdi, ma’ruzachilar tomonidan taklif va mulohazalar bildirildi. Ishonchimiz komil-ki, Turkiya va O‘zbekistonning yetakchi universitetlari olimlari va talabalari ishtirokidagi bunday anjumanlar avvalo, bir-biriga jonu ko‘ngil bilan bog‘langan o‘zbek va turk xalqlarining ezgu maqsadlar atrofida yanada jipslashishiga, qolaversa, dunyoni bilishimizga, taraqqiy etgan davlatlar qatoriga chiqishimizga yordam beradi deb, umid qilamiz.
O‘zbekiston va Turkiya o‘rtasidagi mushtarak madaniyat, egizak qadriyatlar, deyarli bir xil tilimiz, dinimiz va tarixiy ildizlarga tayangan munosabatlarimiz shunday deyishimizga asos bo‘lib xizmat qiladi.
Murodulla Mirzayev,
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti
professori, falsafa fanlari doktori
O‘zA