Интеллектуал мулк агентлиги: «Шайтанат» фильмининг бузилган ҳуқуқлари, ўхшаш белгидан ноқонуний фойдаланиш ҳолатлари...
Сизнинг ғоянгиздан эртага кимдир ноқонуний фойдаланиши, судма-суд юриш каби ҳолатларга чек қўйинг.
Бугун жамиятимизда шундай тартиб пайдо бўлганки, ишга бориб келиш, овқатланиш, ухлаш ва шу каби маиший ишлар билан банд бўлиб, атрофимизда бошқа қилиниши керак бўлган муҳим вазифаларни ёддан чиқарамиз. Сабаби биз, бундай тартибига ўрганиб қолганмиз.
Юқоридаги таъкидларни бекорга келтирмадик. Ҳар биримиз ғоялар, фикрлар ва билимларга эгамиз. Шу ғоялар асосида кимдир ишлаб чиқариш, яна кимдир маълум хизматларни йўлга қўяди. Тадбиркорлик фаолиятини юритади. Дарҳақиқат бир ишни йўлга қўйиш ва унинг ортидан кўзланган даромадни олиш осон иш эмас. Даромад келтирадиган ғоялар, тайёр бизнес кимга керак эмас?! Ҳаммага керак! Албатта уни бировга бериб қўйгингиз келмайди. Ғояларингиздан бошқалар фойда кўришини хоҳламайсиз. Аммо, кўпчилик интеллектуал мулкни қандай ҳимоя қилиш йўлини ўйлаб ҳам кўрмаган. Бу борада республикамизда Адлия вазирлиги ҳузуридаги интеллектуал мулк агентлиги фаолият юритиши ҳақида тўлиқ тушунчага эга эмас. Бу эса ғоя муаллифи, қолаверса тадбиркорнинг энг катта камчилигидир.
Башарти, интеллектуал мулкнинг муаллифи ҳисоблансангиз, интеллектуал фаолиятингиз натижасидан ноқонуний фойдаланилганликдан зарар кўраётган бўлсангиз, сизда ҳимояловчи ҳуқуқий асос бор. Бу Ўзбекистон Республикаси Конституциясида мустаҳкамланган бўлиб, айнан 42-моддасида шундай белгиланган: «Ҳар кимга илмий ва техникавий ижод эркинлиги, маданият ютуқларидан фойдаланиш ҳуқуқи кафолатланади.»
Интеллектуал мулк агентлиги 2018 йилда - 6 та (2 таси қабул қилинган), 2019 йилда - 12 та (4 таси қабул қилинган), 2020 йилнинг биринчи ярим йиллигида - 5 та (1 таси қабул қилинган) норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳаларини ишлаб чиқди ва тасдиқлаш учун Вазирлар Маҳкамасига киритди.
Шу билан бирга, 2019 йилнинг биринчи ярим йиллиги оралиғида Парламент томонидан соҳа фаолиятига оид 3 та қонун қабул қилинди. Қонунларнинг биттаси Интеллектуал мулк соҳасидаги ҳуқуқбузарликлар учун жавобгарлик чораларини кучайтириш назарда тутилган бўлса, қолган 2 таси Бутунжаҳон интеллектуал мулк ташкилотининг халқаро шартномаларига қўшилиши тўғрисидадир.
Мисол учун, Адлия вазирлиги ҳузуридаги интеллектуал мулк агентлиги томонидан “Mars, Incorported” компаниясига тегишли бўлган товар белгисига адаштириб юбориш даражасида ўхшаш бўлган белгилардан қонунга хилоф равишда фойдаланиб келган МЧЖга нисбатан маъмурий жавобгарлик масаласи кўриб чиқилди. Худди шундай ўрганиш ишлари товар белгисининг республикамизда франшизинг шартномаси бўлмаган ҳолда фойдаланилаётганлиги ҳолати ўрганилди. Айни пайтга келиб бу ҳолатда қонун талабини бузиб келаётган тадбиркорга нисбатан солиқ органлари билан бирга етарли тушунтириш берилган, савдо белгисидан фойдаланишга чек қўйиш ишлари бошланган.
Ўзбекистон халқ артисти Ёдгор Саъдиевнинг муаллифлик асари – «Шайтанат» кинофильмининг номулкий ҳуқуқлари бузилиши бўйича қилган мурожаати (2020 йил 12 май) юзасидан, 2020 йилнинг 27 майда хусусий корхона раҳбарига нисбатан Ўзбекистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекси 177-моддасининг биринчи қисми билан маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги баённома расмийлаштирилиб, Яккасарой туман маъмурий судга юборилган эди. 2020 йилнинг 2 июнь куни мазкур маъмурий иш бўйича суд муҳокамаси бўлиб ўтди. Ушбу жараёнда агентлик томонидан кўрсатиб ўтилган ҳолатлар ўз тасдиғини топди ҳамда ҳуқуқбузарга нисбатан базавий ҳисоблаш миқдорининг 7 баравари (1.561.000 сўм) миқдорида жарима жазоси қўлланилди. Кўриниб турибдики, Агентлик масъул ходимларининг фаол ҳаракатлари билан бу иш 21 кунда ўз якунига етди.
Агентлик томонидан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 280-моддаси талаблари асосида 2020 йил март ойида 15 та интеллектуал мулк соҳасидаги маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги баённомалар расмийлаштирилиб, тегишли маъмурий судларга юборилди. Юртимизда эълон қилинган карантин сабабли маъмурий суд ишларини кўриш муайян муддатгача қолдирилган эди. Айни дамда ушбу суд жараёнлари яна ўз фаолиятини давом эттирмоқда.
Дарҳақиқат, хорижда, шахсий интеллект мулкларини ҳимоя қилиш, ушбу хизматдан ўз вақтида фойдаланиш аллақачон фуқароларнинг кундалик эҳтиёжларига айланиб бўлган. Зеро, касални даволашдан кўра унинг олдини олган афзалроқ албатта. Ўз интеллект мулкингизни бировга бериб қўйманг. Интеллектуал мулк агентлигидан ўз вақтида патент олинг. Сизнинг ғоянгиздан эртага кимдир ноқонуний фойдаланиши, судма-суд юриш каби ҳолатларга чек қўйинг.
Эслатиб ўтамиз, ҳуқуқбузарликлар ва уларга шароит яратувчи омиллар ҳақида хабар бериш учун агентликнинг (71) 232-50-54 рақамли «ишонч телефони» фаолияти йўлга қўйилган.
Дилфуза Исмоилова,
Адлия вазирлиги ҳузуридаги Интеллектуал мулк агентлиги
етакчи мутахассиси