Унинг асосий вазифаси табиий шароитга иложи борича қулай бўлган сунъий яшаш муҳитини яратишдир. Бу шуни англатадики, қурилаётган иншоотлар пассив, экологик жиҳатдан барқарор бўлиши керак ва уларнинг ишлаши мавжуд экотизимнинг табиий жараёнлари учун самарали ва хавфсиз бўлиши керак.

Россиянинг Яшил қурилиш кенгаши (РУГБC) маълумотларига кўра, бугунги кунда глобал қурилиш саноати барча энергиянинг 40 фоизини, электр энергиясининг 65 фоизини ва ичимлик сувининг 14 фоизини истеъмол қилади, шунингдек, барча карбонат ангидрид газининг 35 фоизини ва қаттиқ маиший чиқиндиларнинг деярли ярмини ишлаб чиқаради.

Аммо бино машина эмас, унинг атроф-муҳитга таъсирини қандай ҳал этиш мумкин, дерсиз?!Тўғри, бу осон эмас, лекин «яшил» биноларни баҳолаш ва сертификатлаш бўйича халқаро ва миллий стандартлар орқали буни деярли ҳал этиш мумкин.

Масалан, дунёда инглизча BREEAM тизими (British Building Research Establishment Environmental Assessment Method)1990 йилдан бери мавжуд бўлиб, барча баҳолаш тизимларининг аждоди ҳисобланади. Энг тан олинганлардан бири, бу «яшил» қурилиш лойиҳаларини баҳолаш бўйича Америка тизими LEED (Leadership in Energy and Environment Design). У 1998 йилдан бери мавжуд бўлиб, бошқа мамлакатларнинг маҳаллий талабларига жавоб берадиган даражада кенг мосланган.

Шуни таъкидлаш керакки, на LEED, нa BREAM лойиҳани ёки пойдевор каби объектни яратишда оралиқ босқичларни тасдиқламайди. Фақатгина фойдаланишга топширилган бино сертификатлаштирилади. Бироқ, келажакдаги бинонинг экологик рейтингини дизайн қарорлари даражасида тартибга солиш учун баҳолаш тизимининг мутахассислари лойиҳалаш босқичида аллақачон иштирок этиши мумкин ва киритилиши керак.

LEED рейтинг тизимига кўра, мулкни «Яшил» деб тан олиш учун мустақил баҳоловчилар фаслларнинг ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда унинг барча тизимларининг ишлашини 9-12 ой давомида синовдан ўтказадилар. Ҳар бир бўлимдаги мезонларни бажарганлиги учун бинога бонус балл берилади. Балларнинг умумий сони сертификат даражасини белгилайди. Бўлимларнинг ҳар бири максимал мумкин бўлган балл билан чекланган:

Яшил сертификат олиш учун 40-49 балл тўплаш кифоя, кумуш сертификат 50-59 балл, олтин 60-79 «туради», аммо агар бино 80 баллдан ошса, LEED платина сертификати берилади.

Ҳақиқат шундаки, баллар фақат ихтиёрий ёки инновацион мезонларга жавоб бериш учун берилади, бунга қўшимча равишда ҳар бир бўлимда мажбурий ва дастурий талаблар мавжуд. Мажбурий талабларга мувофиқлиги кейинги сертификатлаштириш жараёнига ўтиш ҳисобланади. Масалан, «Энергия ва атмосфера» мезонига тўлиқ жавоб берадиган ва «Материаллар ва ресурслар» жиҳатидан идеал бўлган қурилган бино санитария иншоотларида тежамкор датчик кранлари ўрнатилмаганлиги сабабли сертификатлаштирилмайди ва сув сарфини камайтириш бўлимнинг мажбурий талабидир. «Сувдан самарали фойдаланиш».

Биринчидан, қурилиш учун ажратилган майдон қишлоқ хўжалиги ерларига ёки боғларни жойлаштириш учун ерларга тегишли бўлмаслиги керак.

Бинонинг режаси асосини ободонлаштириш майдонлари, транспорт инфратузилмаси, шунингдек томлари ташкил қилади ва бу квадрат километр асфальт ва том ёпиш материаллари, бошқача қилиб айтганда, сув айланишининг табиий жараёнини бузадиган қуюқ, қуёш нурларини тўплайдиган сув ўтказмайдиган йўлаклар бўлади.

Ҳеч кимга сир эмаски, қишда шаҳарларда нафас олиш анча осонлашади ва бу музлаш ҳарорати ва чанг йўқлигидан эмас. Қишда ер юзаларининг 80 фоизигача қор билан қопланади, уларнинг енгил юзаси Альбедо коэффициенти деб номланган. Соф қорнинг альбедоси, масалан, асфальтга қараганда ўн баравар юқори. Бу шуни англатадики, агар асфальт ҳеч бўлмаганда қисман энгил, ярим ўтказувчан намлик билан қопланса ва томлар тескари ёки яшил рангга айланса, бу нафақат иссиқлик оролининг таъсирини сезиларли даражада камайтиради, балки шаҳар муҳитини одам учун, айниқса, иссиқ даврда қолиш учун янада қулай қилади.

Эҳтимол, кўп одамлар замонавий биноларнинг шағал билан қопланган, текис томларига эътибор беришгандир.

Бундай томнинг анъанавийларидан асосий фарқи шундаки, аввал сув ўтказмайдиган жой қоплама плитасида ўрнатилади, сўнгра шағал қатлами ўрнатилган намликка чидамли изоляция ётқизилади. Шағал изоляция ва гидроизоляцияни шикастланишдан ҳимоя қилади, баргларни ва бошқа чиқиндиларни фильтрлайди, дренаж мосламаларида фақат ёмғир ва эритилган сувни қолдириб, тиқилиб қолишига йўл қўймайди. Бундай том ўзининг юқори акс этиши туфайли бардошли, чиройли, эксплуатация қилинадиган ва ҳатто экологик жиҳатдан тоза бўлиб чиқади.

«Сувдан самарали фойдаланиш» мезонлари доирасида яшил бино учун дастурнинг мажбурий талаби сифатида сув сарфини 20 фоизга камайтиришни эслатиб ўтиш лозим. Сув истеъмолини 30 фоизга ёки ундан кўпроққа камайтириш биноларни баҳолашда натижаларини беради. Сув истеъмолини камайтириш бўйича маҳаллий чора-тадбирлар билан ҳамма нарса аниқ, улар фаол ва кенг қўлланилади: бу индивидуал ўлчаш мосламалари ва бинонинг ҳожатхоналарига сенсорли ювиш мосламалари ва миксерларни ўрнатиш.

Бундан томлардан йиғилган ёмғир суви ва кулранг оқмалардан фойдаланиш мумкин, улар тозаланганидан кейин ички канализация тизимида ювиш ёки майдонни суғориш учун ишлатилиши мумкин. Бироқ, бу иқтисодий жиҳатдан фақат шаҳар миқёсида мумкин.

«Яшил» бино ташқаридан минимал миқдорда энергия истеъмол қилиши керак. Энергия самарадорлиги нуқтаи назаридан ўзини-ўзи таъминлайдиган бу объект - идеал! Масалан, муқобил энергия манбаларидан фойдаланишда.

Улар орасида қуёш батареялари ва шамол генераторлари, ер ости насослари ва биомасса энергияси мавжуд.

Қайта тиклаш - бу иссиқлик энергиясини қисман тиклаш. Пластинка иссиқлик алмашинувчисидан ўтиб, хонадан чиқарилган иссиқ ҳаво ҳавоси иссиқлигининг катта қисмини совуққа беради.

Дарҳақиқат, тараққиёт бир жойда турмайди. Хизмат кўрсатиш соҳаси ривожланиши ва янги технологиялар пайдо бўлиши билан ҳар биримиз атрофимизга юқори талабларни қўямиз. Бу эволюциянинг табиий йўналиши. Қурилиш саноати бугунги истеъмолчининг юқори талабларига жавоб беришга интилиб, замон билан ҳамнафас бўлиб бормоқда. Шундай экан, экологик биноларни дунё келажагининг талаби деб баҳолаш даври келди.