Кимдадир ОИВ инфекцияси ёки ОИТС аниқланганини эшитсак, аксариятимиз дарров таҳликага тушиб, қўрқиб, инфекция аниқланган инсонга нисбатан муносабатимизни ўзгартирамиз.

Агар ОИВ инфекцияси нима эканлигини, у аниқланганда қандай чора-тадбирлар қўллаш кераклигини билсак, бундай ҳолат кузатилмайди. Шунингдек, касалликнинг юқиши ва ундан ҳимояланиш йўлларини билиш ҳар биримиз учун зарур.  

Хўш, ОИВ ўзи нима, ОИТС қандай касаллик? У қаердан, нимадан, қандай йўллар билан юқади? Мамлакатимизда бу борада эпидемиологик вазият қандай?  

ЎзА мухбири ана шу саволлар билан Тошкент шаҳар ОИТСга қарши курашиш маркази бош шифокори Винера Баротовага юзланди.  

– ОИВ – одамнинг орттирилган иммунитет танқислиги синдроми. Бу вирус келтириб чиқарадиган касаллик ОИТС, дейилади, – дейди Винера Баротова. – ОИВ инфекцияси асосан, учта йўл орқали юқади.  Биринчи ўринда, афсуслар бўлсинки, бу ҳимояланмаган бетартиб жинсий алоқа орқали юқади. Бугунги кунда Республикада ва Тошкент шаҳрида ОИВ инфекциясининг мана шу йўл билан юқиши 75 фоизни ташкил қилади.  

Иккинчи юқиш йўли: тери ва шиллиқ қаватлар бутунлигининг бузилиши орқали. Яъни инсон тиббий ва нотиббий муолажалар олганда юқади.  

Стоматологга борганда, акушерлик-гинекологик комплексларда, жарроҳлик муолажалари ўтказилганда, томчилаб қуйиладиган дорилар ва шприцлар билан муолажалар қилинганда, стерилланмаган ёки бир маротаба ишлатиладиган тиббиёт анжомлари қайта-қайта ишлатилганда ОИВ инфекцияси юқиши мумкин.  

2014-2015-2016 йилларда парентерал юқиш йўллари 18-20 фоизни ташкил қилган бўлса, бугунги кунда 5-6-7 фоиздан ошмаяпти. Аммо бари бир бундай ҳолатлар шу бугунги кунгача аниқланиб турибди.  

Хотин-қизларимиз гўзаллик салонларида қошларини чиздириши, «растушовка», тирноқларини «педекюр», «маникюр» қилдириши ҳамда ҳар хил пластик операциялар натижасида ОИТС касаллигини юқтириб олиши мумкин.  

Бундай хизмат кўрсатиладиган жойларда ҳар бир келадиган мижоз учун аслида алоҳида жамланма бўлиши керак. Аммо жуда кўп гўзаллик салонларида бир кунда 50 та мижоз қабул қилинса, уларнинг 50 нафарига ҳам битта жамланмадан фойдаланилади. Агар улар орасида организмида ОИВ ёки бошқа қон орқали парентерал йўл билан юқадиган инфекция, мисол учун, вирусли гепатит Б ва вирусли гепатит С бўлган мижоз бўлса, унга ишлатилган асбоб-ускуналарни бошқаларга ҳам ишлатиш орқали касаллик тарқалади.  

Учинчи юқиш йўли, бу – ОИВ инфекцияли онадан болага юқиши. Давлатимиз томонидан кўрилган чора-тадбирлар натижасида бу йўл билан юқиш сезиларли даражада камайган.  

2010-2012 йилларда ОИВ инфекцияли оналардан туғиладиган болаларнинг 5-6 фоизига ОИВ инфекцияси юққан бўлса, бугунги кунда бу кўрсаткич 0,2 фоизни ташкил қилади.  

Бу ҳам бўлса, айрим ОИВ инфекцияли оналарнинг ҳомиладорлигини яшириб, диспансер назоратида турмасдан ёки шифокорлар тавсиясини бажармасдан туғруқни амалга ошириши натижасидадир. Уларнинг аксарияти «ҳомиладор бўлиб қолдим, шифокорлар аборт қилдиргин, деган тавсияни беради» деган тушунчада шифокорлардан қочиб юради.  

Аёлларимиз ҳомиладорликни сезишлари билан оилавий поликлиникага бориб, диспансер назоратида туришлари керак. Ҳомила 8 ҳафталигидан бошлаб, тиббиётнинг бирламчи бўғинида аёл ҳамма томонлама текширувдан ўтади.  

Ҳомиладор аёлда ОИВ инфекцияси аниқланадиган бўлса, ОИТСга қарши курашиш марказларида диспансер назоратига олиниб, ОИВ инфекциясини чақирувчи ретровирусга қарши дори препаратлари билан давлат томонидан бепул тарзда таъминланади.  

Ана ўшалар шифокорлар тавсиясига кўра қабул қилиниб, барча тавсияларга амал қилишса, соғлом болани дунёга келтиради. 

Болага туғилиши билан 28 кун давомида ретровирусга қараши сироп шаклидаги дорилар ичирилади. Энг асосий профилактик тадбирлардан бири, бу – оналар болаларини кўкрак сути билан эмизмаслиги.  

Президентимизнинг 2018 йил 25 январда қабул қилинган тегишли қарори асосида ОИВ инфекцияли оналардан туғилган болаларга то олти ойликкача, яъни қозон овқатга ўргатиш мумкин бўлгунга қадар қуруқ сут маҳсулотлари бепул тарзда бериб борилади. 

Меҳнат муҳожирлари ўртасида йилдан-йилга ОИВ инфекцияси аниқланиши кўпайиб бормоқда. Улар муносиб бўлмаган турмуш шароитида яшаши оқибатида, турли йўллар билан нафақат ОИВ, балки бошқа инфекцияларни юқтириб келиб, кейинчалик оиласига, яқинларига юқишига сабабчи бўлиб қолмоқда.  

Шунинг учун хориждан ишлаб қайтган юртдошларимизга, уларнинг турмуш ўртоқлари, ота-оналарига шу нарсани илтимос қилиб қолардикки, меҳнат муҳожирлигидан уйга қайтганда, ҳар бир инсон оилавий поликлиникага чиқиб, тиббий кўрикдан ўтсин.  

ОИТС – бедаво дард. Аммо ушбу касалликка чалинганлар ҳам шифокорлар тавсиясига амал қилиб, соғлом одамдек ҳаёт кечирса бўлади.  

Халқимизда "Касалликни даволагандан кўра, унинг олдини олган яхши", мазмунидаги пурмаъно гаплар бор. Ана шу нақлга амал қилган ҳолда иш тутиш – энг тўғри йўл.  

Дарҳақиқат, ОИВ, ОИТСга чалинмаслик учун ҳам керакли билимга эга бўлиш ва унга амал қилиш ҳар биримизни бедаво дардга йўлиқишдан асрайди.

<iframe width="1280" height="720" src="https://www.youtube.com/embed/JEv9fqkvPd4" title="Хорижда ишлаб келаётган юртдошлар орасида ОИТС юқтирганлар кўпаймоқда" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen></iframe>

Моҳигул Қосимова,  

ЎзА