Гаити пойтахтидаги зўравонлик ортида турган жиноий гуруҳ раҳбари, “Барбекю” лақабли Жимми Черизе, Бош вазир Ариель Генри истеъфога чиқмаса, фуқаролар уруши бошланишидан огоҳлантирди. Собиқ полициячи тўдаси аъзолари Генрининг чет элдан қайтишига тўсқинлик қилиш мақсадида пойтахт аэропортини эгаллаб олишга уриниб, таҳдид қилган.

Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Инсон ҳуқуқи бўйича Олий комиссари Фолькер Тюрк вазият жиддий эканини билдирди. Минглаб гаитиликлар қочишга мажбур бўлмоқда. Сўнгги ҳафталарда 15 мингга яқин одам, жумладан болалар ҳам уйини тарк этган. Йил бошидан буён зўравонлик оқибатида 1193 киши ҳалок бўлиб, 700 га яқин инсон жароҳатланди. БМТ вакили халқаро ҳамжамиятни Гаитидаги тартибсизлик кучайиб кетишига қарши қатъий ҳаракат қилишга чақирган.

Қўшма Штатлар Гаитини тартибсизлик ҳолатидан тезроқ чиқиб олишга ундади, Давлат департаменти эса эркин, адолатли сайловга йўл очишга чақирди. Шунингдек, Вашингтон Генрининг халқ учун ён беришини хоҳлаши, бу истеъфога ундаш эмаслигини қўшимча қилган.

Сешанба куни Нью-Жерсидан чартер рейсга чиққунича, Гаити ҳукумати раҳбарининг қаердалиги номаълум эди. Хабарларга кўра, Генри пойтахт Порт- о-Пренсга қўнишни режалаштирган, аммо “Барбекю” аъзолари уни қўлга киритишга уриниши ортидан аэропорт ёпилган. Қўшни давлат Доминикана Республикаси ҳам қайтариб юборгач, самолёт охир-оқибат АҚШга штат сифатида эмас, ҳудудий жиҳатдан тегишли бўлган Пуэрто-Рикога қўнишга мажбур бўлди.

Гаити оммавий ахборот воситалари хабар беришича, жаноб Генри энди мамлакатга қайтишнинг муқобил йўлларини қидирмоқда. Айни вазиятда унга дипломатик босим кучайиб бораётган бўлиши мумкин.

Мамлакатдаги тартибсизлик оқибатида икки йирик қамоқхонага бостириб кирилиши натижасида минглаб маҳбуслар оммавий қочган. Гаити шундоқ ҳам кўп йиллар давомида турли тўдалар зўравонлигидан азият чекиб келади. Бош вазир Генри ўтган ҳафта Кенияга ташриф буюрганда “Барбекю” вазиятни янада кескинлаштирди. Вазир Гаитидаги зўравонликни бостириш учун Кения билан халқаро полиция операцияси келишувига эришмоқчи бўлган.

Гуруҳ раҳбари 2021 йил июлда Президент Жовенель Моиз ўлдирилгандан сўнг ҳокимиятни сайловсиз эгаллаган Бош вазирга қарши бўлиб келади. Танқидчилари Генрининг бошқарувини ноқонуний ҳисоблайди. Ҳокимиятга келганига икки ярим йил бўлишига қарамай, сайлов ташкил қилмаганига ишора қилади. Вазир зўравонлик бошлангандан буён бирор баёнот бермаган.

Гуруҳ раҳбари “Барбекю” журналистлар олдида аҳолини бирлашишга чақираркан, Гаити ҳамма учун ё жаннат ё дўзахга айланишини таъкидлаган. У анчадан буён Бош вазир ўрнига турли ҳудудлардаги фуқаролик жамияти вакилларидан иборат “Оқсоқоллар кенгаши” ташкил этишни таклиф қилиб келади.

<iframe width="928" height="522" src="https://www.youtube.com/embed/rQXmNzk04Lo" title="Gaitida nimalar boʻlyapti?" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share" allowfullscreen></iframe>

Сайланган ҳукумат амалдорлари бўлмаган ушбу мамлакатда 2016 йилдан бери сайлов ўтказилмаган. Сайланган амалдорлар етишмаслиги туфайли юзага келган бўшлиқни турли хил гуруҳлар тўлдирди, улар пойтахтнинг 80 фоизини назорат қилади. Мамлакатда ҳақ эвазига одам ўғирлаш одатий ҳолга айланган. Мактаб ва шифохоналар хавфсизлик таъминланмагани сабабли ёпилмоқда. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Хавфсизлик Кенгаши зўравонликни муҳокама қилиш учун чоршанба куни фавқулодда йиғилиш ўтказган.

Сардорбек Поёнов, Аброр Содиқов,

Улуғбек Тўхтаев (видео), ЎзА.