Senat yalpi majlisida “O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga bola huquqlari himoyasini yanada mustahkamlashga qaratilgan qo‘shimcha va o‘zgartirishlar kiritish to‘g‘risida”gi qonun ko‘rib chiqildi.

Ta’kidlanganidek, keyingi yillarda voyaga yetmagan bolalarni qonunga xilof diniy ta’lim olishga aynan ota-onalarning o‘zi olib borishi holatlari ko‘payib bormoqda.  

Huquq-tartibot organlari tomonidan olib borilgan o‘rganishlar natijasiga ko‘ra, 2021-2023 yillar mobaynida noqonuniy diniy ta’limotdan saboq berish bilan bog‘liq 2 ming 457 ma’muriy huquqbuzarliklar aniqlangan. Ularning 1 ming 479 tasi “hujra” sharoitida tashkil etilgan bo‘lib, ularda tahsil olayotganlarning 60 foizini voyaga yetmaganlar tashkil etgan.  

Bolaning qonunga xilof diniy faoliyat bilan shug‘ullanuvchi hech qanday ro‘yxatdan o‘tmagan, norasmiy markazlar va shaxslardan diniy ta’lim olishi natijasida ularning diniy ekstremistik g‘oyalarining qurboniga aylanib qolmasligiga hech kim kafolat bera olmaydi. So‘nggi 3 yilda diniy ekstremizm va terrorizm bilan bog‘liq jinoyatlar bo‘yicha javobgarlikka tortilgan voyaga yetmagan shaxslar soni 4 baravarga oshgan.    

Qolaversa, bunday noqonuniy ta’lim jarayonida bolalarga nisbatan turli og‘ir jinoyatlar sodir etilmoqda. Bolaning erkin harakatlanishini cheklash hamda sanitariya-gigiyena talablariga javob bermaydigan bino va xonalarda saqlash, unga jismoniy azob berish yoki ruhiy bosim o‘tkazish holatlarini, hatto jinsiy zo‘ravonlik qurboni bo‘layotganini bunga yaqqol misollar sifatida keltirib o‘tish mumkin.  

Mamlakatimizda diniy ta’lim masalasi amaldagi qonunchilikda aniq belgilab qo‘yilgan. Jumladan, “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida”gi qonunda va undan oldingi qonunlarda diniy professional ta’limning huquqiy asoslari qat’iy belgilangan. Xususiy tartibda diniy ta’lim bilan shug‘ullanish qonunga xilof hisoblanadi.  

Muhokama etilayotgan qonun yuqorida qayd etilgan salbiy holatlarning oldini olish, ota-onalar hamda ularning o‘rnini bosuvchi shaxslarning bolalarni o‘qitish, ta’lim va tarbiya berishga doir majburiyatlarini bajarish borasidagi mas’uliyatini kuchaytirish, shuningdek, bolalarning bilim olish huquqi kafolatlarini ta’minlash maqsadida ishlab chiqilgani alohida ta’kidlandi.  

Mazkur qonun bilan O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksi hamda “Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi qonunga ota-onalar yoki ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar tomonidan bolani qonunga xilof ravishda diniy ta’lim olishga jalb qilishga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida ushbu qonunchilik talabiga rioya etmaganlik uchun javobgarlikni nazarda tutuvchi o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilmoqda.  

Ushbu qonun ota-onalar yoki ularning o‘rnini bosuvchi shaxslarning o‘z farzandlariga diniy ta’lim-tarbiya berish huquqini cheklamaydi.  

Mazkur norma Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro paktning 18-moddasida belgilangan qoidalarga to‘la muvofiq keladi.  

Qonunda mazkur jarayonlarda ota-onaning mas’uliyati va javobgarligi yanada kuchaytirilmoqda. Chunki yosh bola o‘zi noqonuniy hujraga borib qolmaydi va aynan mana shu jihat qonunda tartibga solingan.  

Senatorlar ma’qullagan qonunning qabul qilinishi bolalarning ta’lim olish huquqi kafolatlarini ta’minlashga xizmat qiladi. Ularning komil inson bo‘lib yetishishiga, turli og‘ir jinoyatlar va diniy ekstremistik g‘oyalar qurboniga aylanishining oldini olishga zamin yaratadi.  

N.Abduraimova,  

R.Nazarmatov (surat),  

O‘zA