Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi har oyda real sektor va xizmatlar sohasining ishbilarmonlik muhitini o‘rganish va hududlarda biznes-faollik monitoringi natijalari bo‘yicha turkum axborot-tahliliy materiallarni nashr etadi. Biznes holatining qisqa muddatli sifatli baholanishi so‘rovlar va rasmiy statistik ma’lumotlar asosida amalga oshiriladi.

May oyida O‘zbekistonda ishbilarmonlik muhiti holati sezilarli darajada yaxshilandi. Buni respublika bo‘ylab mingdan ortiq tadbirkorlar ishtirok etgan Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi so‘rovi natijalari tasdiqlaydi.

Markaz so‘rovi shuni ko‘rsatmoqdaki, may oyida ishbilarmonlik muhitining jamlangan indeksi bir oy oldingi pasayishdan keyin o‘sishni ko‘rsatdi. Biznes holatining o‘zgarishi qurilish sohasi va sanoat sektorining yaxshilanishi bilan bog‘liq. Shu bilan birga, xizmat ko‘rsatish sohasidagi ishbilarmonlik muhiti biroz pasayishga uchradi.

Ishbilarmonlik muhiti ko‘rsatkichlari dinamikasi

Ishbilarmonlik muhiti ko‘rsatkichi o‘tgan oyga nisbatan 1 punktga oshdi va 60 punktni tashkil etdi, bu mamlakatdagi ishbilarmonlik muhitining holatini ijobiy, deb baholaydi.

O‘z biznesining hozirgi holatini "yaxshi" deb baholagan respondentlarning ulushi 40 foizni, "yomon" deb baholagan respondentlar ulushi 12 foizni tashkil etdi. Shu bilan birga, korxonalarning 23 foizi ishchilar sonini ko‘paytirdi va 45 foiz esa o‘z tovarlari/xizmatlariga talabning o‘sishini qayd etdi.

Jamlangan ko‘rsatkichning o‘sishiga sanoat va qurilish tarmoqlarida ishbilarmonlik muhiti ko‘rsatkichlari dinamikasi sezilarli ta’sir ko‘rsatdi. Xususan, sanoatda ishbilarmonlik kayfiyati 13 punktga o‘sib, 67 taga yetdi, qurilish sektorida esa mos ravishda 12 punktga ko‘tarilish, ya’ni 70 tagacha o‘sish kuzatildi.

Xizmat ko‘rsatish sohasidagi ishbilarmonlik muhitining jamlangan ko‘rsatkichi yil boshidan beri ketma-ket to‘rt oy davomida barqaror o‘sishni ko‘rsatgan bo‘lsa, may oyida u 7 punktga pasayib, 60 punktni tashkil etdi.

Ishbilarmonlik muhiti joriy holatining jamlangan ko‘rsatkichi biroz ko‘tarilib, 46 punktni tashkil etdi, bu qurilish va sanoatdagi joriy holatning sezilarli yaxshilanishi, xizmat ko‘rsatish sohasida hozirgi holatning yomonlashgani bilan izohlanadi.

Biznesni rivojlantirish istiqbollarini kutishning jamlangan ko‘rsatkichi uch qiymatga o‘sdi va 75 punktni tashkil etdi, bu sanoat sektoridan tadbirkorlarning umidlari yaxshilanganligi sababli optimizm bilan tasdiqlanadi. Xususan, ushbu sektordagi biznes kutilmalari bir oy ichida 20 punktdan ko‘proqqa ko‘tarilib, 61 punktdan 82 punktga ko‘tarildi.

Keyingi 3 oyda biznesining umumiy ahvoli yaxshilanishini kutayotgan tadbirkorlar ulushi 74 foizni tashkil etdi, 69 foizi tovar va xizmatlarga talabning yanada oshishini kutmoqda, 64 foizi esa xodimlar sonini oshirishni rejalashtirmoqda.

Shuni ham ta’kidlash joizki, tadbirkorlarning 20 foizi yaqin 3 oy ichida o‘z tovarlari yoki xizmatlari narxi oshishini kutmoqda. Umuman olganda, joriy holat ko‘rsatkichlari va kutilayotgan kutilmalar o‘rtasidagi bog‘liqlikni tahlil qilish iqtisodiyot rivojlanishidagi ijobiy tendensiya kelgusi 3 oyda ham davom etishini bildiradi.

Ko‘rsatkichlar o‘zgarishi sabablarini tahlil qilish

Joriy yil may oyida to‘siqlarga duch kelgan tadbirkorlar soni 6 foizga kamaydi. Biznes yuritishdagi to‘siqlarni kamaytirish ko‘rsatkichlarni yaxshilash omili bo‘lishi mumkin. Masalan, moliyalashtirish va yer uchastkalaridan foydalanishda qiyinchiliklarga duch kelgan respondentlarning ulushi bir oy ichida mos ravishda 4 foiz va 10 foizga kamaydi.

Aprel-may oylarida yuqori soliq stavkalari haqida savol beradigan tadbirkorlarning ulushi 9 foizdan 4 foizga kamaydi. Sanoat sektoridagi tadbirkorlar elektr ta’minotidagi muammolar haqida tez-tez xabar berishni boshladi. Boshqa tomondan yuqori soliq stavkalari kabi to‘siqlarning pasayishi kuzatildi, ularning soni bir oy ichida 16 foizga, yer uchastkalaridan foydalanishda qiyinchiliklarga duch kelgan va xodimlarning yetishmasligi muammosi bor tadbirkorlar 9 foizga kamaydi.

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi Feruzbek Davletovning ma’lum qilishicha, qishloq xo‘jaligi vakillari soliq ma’muriyatchiligidagi muammolar haqida ko‘proq tashvishlana boshladilar, ularning ulushi 9 foizga oshdi. Shu bilan birga, moliyalashtirishda qiyinchiliklar mavjudligini qayd etganlar ulushi 15 foizga, yer uchastkalari va suv ta’minotida esa 6 foizga kamaydi.

Shu bilan birga, qurilish sohasida soliq ma’muriyatchiligi, ruxsatnoma va litsenziyalar, gaz ta’minoti, korrupsiya va kadrlar yetishmasligi bilan bog‘liq muammolar haqida xabar berish kamaydi.

Xizmat ko‘rsatish sohasida yer uchastkalaridan foydalanishda muammolar ko‘payib bormoqda. Shu bilan birga, moliyaga kirishda qiyinchiliklarni ko‘rsatuvchi tadbirkorlar ulushi 3 foizga, yuqori soliq stavkalari esa 4 foizga kamaydi.

Barno Meliqulova, O‘zA