Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi (Markaz) so‘nggi 5 yil ichida O‘zbekiston hududlarida tadbirkorlikning rivojlanish darajasini baholadi.
2021 yil 20 avgustda davlat rahbari birinchi marta tadbirkorlar bilan ochiq muloqot o‘tkazdi. Bu kun mamlakatimizda Tadbirkorlar kuni sifatida belgilangan bo‘lib, har yili shunday yig‘ilish o‘tkazishga qaror qilindi. Prezidentning tadbirkorlar bilan muloqoti O‘zbekistonda bu kabi birinchi tajriba bo‘lib, iqtisodiy siyosatni optimallashtirish va tuzatish borasida o‘z samarasini ko‘rsatishga muvaffaq bo‘ldi. Uchrashuv natijasida mamlakatda biznesni rivojlantirish bo‘yicha ko‘plab muhim qarorlar qabul qilindi.
Pandemiya davrida kichik biznes duch kelgan qiyinchiliklarga qaramay, tadbirkorlik ta’sirchan o‘sish sur’atlarini ko‘rsatmoqda. Shunday qilib, agar 2016 yilda faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalar soni 268 mingtani tashkil etgan bo‘lsa, 2021 yilda 529 mingtaga yetdi (o‘sish 2 baravar). Agar 2016 yilda yangi tashkil etilgan korxonalar soni qariyb 33 mingtani tashkil etgan bo‘lsa, 2021 yilda ularning soni 103 mingtadan oshdi (o‘sish 3,1 baravar). Prezidentimiz biznes vakillari bilan uchrashuvda ta’kidlaganidek, so‘nggi 5 yil ichida tadbirkorlar soni uch baravar ko‘paydi va hozirda 1,5 mln. kishini tashkil etadi, xususiy sektor korxonalarida esa 5 millionga yaqin kishi mehnat qilmoqda.
2021 yilda kichik biznesning mamlakat iqtisodiyotidagi ulushi: sanoat (27%), qurilish (72%), YAIM (55%), bandlik (74%), eksport (22%).
2021 yilda iqtisodiy faoliyat turlari bo‘yicha korxonalar soniga ko‘ra ko‘rinish quyidagicha: savdoda – 157 ming korxona, sanoatda – 91 ming, qishloq xo‘jaligida – 47 ming, qurilishda – 44 ming, turar joy va oziq-ovqatda – 33 ming, tashish va saqlashda – 18 ming, axborot-kommunikatsiyada – 11 ming, sog‘liqni saqlash sohasida – 10 ming va boshqalar – 118 ming.
Tadbirkorlarning murojaatlari va takliflari asosida Prezident yig‘ilishda biznesning to‘liq va samarali ishlashiga to‘sqinlik qiluvchi muammolarni hal etish bo‘yicha keyingi ishlar uchun 7 ta muhim yo‘nalishni – biznesni moliyalashtirish va moliya-kredit, soliq tizimini takomillashtirish, biznesga soliq yukini imkon qadar kamaytirish, yer ajratish, infratuzilmani rivojlantirish, eksportyor korxonalarni qo‘llab-quvvatlash, transport-logistika, tadbirkorlikka oid tartib-taomillarni soddalashtirish kabilarni belgilab berdi.
2016-2021 yillar davomida O‘zbekiston yalpi ichki mahsuloti (YAIM) 24 foizga, sanoat ishlab chiqarish hajmi esa 34 foizga o‘sdi. Markaz tomonidan har oyda hisoblab chiqilgan iqtisodiy ko‘rsatkichlarda, masalan, ishbilarmonlik faolligi indeksi va Germaniya IFO institutining analogi metodologiyasi bo‘lgan ishbilarmonlik muhiti indeksida ijobiy ta’sirlarni kuzatish mumkin. Shunday qilib, 2022 yil iyun oyida hududlar va poytaxtda IFI o‘tgan oyga nisbatan 6,2 foizga o‘sdi va 2021 yilda o‘rtacha yillik konsolidatsiyalangan ko‘rsatkich 60 punktni tashkil etdi (bu 2020 yilga nisbatan 18 punktga ko‘proq), bu mamlakatdagi ishbilarmonlik muhitining holatini ijobiy deb baholaydi.
Respublikada soliq tushumlari hajmining ham barqaror o‘sishi kuzatilmoqda. Shunday qilib, 2022 yil 1 yanvardan 27 iyungacha bo‘lgan davrda o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 15,3 foizga o‘sdi. Tahlil qilingan davr uchun bojxona to‘lovlari bo‘yicha tushumlar 2021 yilning shu davriga nisbatan 41,2 foizga oshdi. Joriy yil boshidan 27 iyungacha bo‘lgan davrda tovar eksport qilish hajmi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 25,4 foizga oshdi. Tahlil qilinayotgan davrda O‘zbekiston Respublika tovar-xomashyo birjasida tuzilgan bitimlar hajmi 42,8 foizga oshdi.
O‘zA