Жорий йилнинг 7 июль куни ЎзА жамоаси аҳолидан тушган мурожаатга ойдинлик киритиш мақсадида Янгийўл туманида бўлди. Маълум бўлишича, муаммо туманнинг "Аҳил" МФЙ ҳудудидаги ер массивидаги 5 қаватли уйнинг қуриб битказилмаётгани билан боғлиқ ҳолатлар атрофида юзага келган.

Яъни Президентнинг 2016 йил 16 октябрдаги "2017-2021 йилларда қишлоқ жойларда янгиланган намунавий лойиҳалар бўйича арзон уй-жойлар қуриш дастури тўғрисида"ги ва 2021 йил 11 мартдаги қарорлари ҳамда 2021 йил, 5 августдаги фармойишининг ижросини таъминлаш мақсадида юқоридаги манзилда 5 қаватли уйлар қурилиши бўйича фуқаролар билан шартнома имзоланган. Қурилиш ишлари эса асосий шартнома тузилган кундан бошлаб 12 ой давом этиши кўзда тутилган. Бироқ, тасвирга олиш жараёнида мўлжалга кўра 2022 йилда қуриб топширилиши керак бўлган уйларнинг чала ҳолда қолиб кетганига гувоҳ бўлдик. 

АСЛИДА КEЛИШУВ ҚАНДАЙ БЎЛГАН?

Бизга тақдим этилган ҳужжатларга кўра, 2021 йилнинг сентябрь ойида намунавий лойиҳа бўйича қурилаётган 5 қаватли уйдан хонадон олиш учун фуқаролар ва “Қишлоққурилиш инвест” МЧЖ инжиниринг компанияси Тошкент вилоят филиали директори Ж.Ҳамроқулов ўртасида уй-жойни қуриб топшириш (2022 йил сентябрь ойига) бўйича 180 млн. сўмдан дастлабки шартнома ҳамда 159 млн. 455 728 сўмдан буюртмачи функциясини амалга ошириш тўғрисида асосий шартнома тузилган. 

180 млн. сўмлик “Якка тартибдаги уй-жой қуришга буюртмачи функциясини амалга ошириш тўғрисида дастлабки шартнома бўйича фуқаролар томонидан 10 % бошланғич бадал, яъни 18 млн. сўмдан тўлаб берилган. 

Шунингдек, асосий шартномага мувофиқ фуқаролар 2021 йилнинг сентябрь ойидан буён “Ипотекабанк”нинг Тошкент вилояти Зангиота филиалига 1 млн. сўмдан тўловни амалга ошириб келаётганини айтади. Бироқ, 2022 йилда топширилиши керак бўлган уй-жойдан ҳанузгача дарак йўқ. Шартномани бажаришга масъул бўлган “Қишлоққурилиш инвест” МЧЖ инжиниринг компаниясининг Тошкент вилояти филиали ва “номаълум” (ташкилот ўзини таништирмаган) қурувчи ташкилот фуқароларни турли баҳона ва ишонарсиз сабаблар билан алдаб, муддатни кечиктириб келмоқда.

“ОШИНГ ҲАЛОЛ БЎЛСА...”

Биз суриштирув давомида массивда қурилиш ишлари олиб борилаётгани ёки қурилиш ташкилотининг бирон бир устасини кўрмадик. Мурожаатчилар қурилиш моллари келтириб берилмаганлиги учун иш тўхтатилганини айтишди. Бундан ташқари, фуқаролар 2022 йилнинг октябрь ойидан буён “Қишлоққурилиш инвест” МЧЖ инжиниринг компаниясининг Тошкент вилоят филиали раҳбариятига ишни тезроқ якунлашларини сўраб кўп бора мурожаат қилганини маълум қилишди.

Аммо улар шунчаки сарсон бўлмоқдалар. Аввалига қуруқ ваъдалардан нарига ўтмаган масъуллар бора-бора телефон қўнғироқларига ҳам жавоб бермай қўйишган. Фуқаролар ҳатто уларнинг манзилини топа олмай қолишган. Шартномага кўра аввалги манзил Тошкент шаҳар, Чилонзор тумани, "Халқлар дўстлиги" кўчаси 100-уй бўлган. Манзил ўзгарганини эса ташкилот негадир фуқаролардан яширган. Қизиқ, агар "оши ҳалол бўлса, нега уни бекитиб ичиш" керак? Туман ҳокимлигининг қурилиш ишлари бўйича ўринбосари бир неча бор қурувчи ташкилотларга қўнғироқ қилиб чақирди. Афсуски, узоқ кутишларга қарамай, улардан дарак бўлмади. Шу боис муаммо юзасидан саволларимиз ҳам жавобсиз қолди, манзил эса номаълум.

ХАРИДОР ҲАМ ШУНЧАЛАР СОДДА БЎЛУРМИ, ҲАЙ-ҲАЙ?!

Яна бир мурожаатчининг айтишича, уй-жой қурилишига масъул бўлганлар ўша ердаги ишчилар орқали фуқаролардан “уй-жойни тўлиқ камчиликсиз қабул қилиб олганликлари” ҳақида тилхат ёзиб беришларини сўраган. 

"Шу қурилиш ишларига аралашиб юрадиган бир йигит бор. Ундан нега қурилишни давом эттирмаяпсизлар, деб сўрасам, у: “Сизлар шу тилхатга қўл қўйиб берсангиз, инвест пул чиқаради. Кейин ишингиз давом этади”, деди. Мен қурилиши ҳали тўлиқ битказилмаган уйни қабул қилиб олмаслигимни айтсам, унда инвест пул бермайди”, демоқда дейди бошқа бир фуқаро. Ачинарлиси, ушбу ноқонуний равишда сўралган тилхатга бир неча фуқаро имзо ҳам чекиб берган. 

“БИТМАГАН УЙ УЧУН ПУЛ ТЎЛАБ, ИЖАРАДА ЯШАБ КEЛЯПМИЗ”

Ана шундай муаммога дуч келган харидорлар гоҳ ОАВдан, гоҳ ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлардан нажот кутмоқда. Бундан ташқари, ҳали қурилиши якунланмаган уй-жойни сотиб олиш бўйича шартнома тузганларнинг асосий қисми ҳозирги кунда ижарада яшаб келаётгани боис улар ижара ҳақидан ташқари, чала битган ва ҳанузгача топширилмаётган уйнинг кредитини тўлашда бир қатор муаммога дуч келмоқда. Банк эса ўз вазифасини бажаришга масъул, иддаоларни эшитиб ўтирмайди. Пул тўлашдан бош тортаётган фуқароларни судга бериши мумкинлигидан огоҳлантирмоқда. 

"Шартномадаги кредитни бир кун кечиктирсак, пеняси билан олишади. Лекин бизнинг ҳуқуқларимиз поймол бўлиб, оғир вазиятда қолаётганимиз билан мутасаддиларнинг иши йўқ", дейди харидорлардан бири. 

Айримларнинг эса ижарада туришга ҳам имкони йўқ. Шу боис чала битган, камига ҳали газ ва ичимлик суви билан таъминламаган уйга кириб яшашга мажбур бўлмоқда. Ачинарлиси, уйларнинг ҳатто ҳожатхонаси ҳам ўрнатилмаган. Вақтинчалик ташқарида ўрнатилган "уйча"лар эса аллақачон фойдаланиш учун яроқсиз ҳолга келган. Фуқаролар газ трубасининг қурилаётган уйнинг олд қисмида, нотўғри уланганлигидан ҳам шикоят қилмоқдалар.

Қолаверса, ушбу уйлар лозим бўлган инфратузилмалар — (яшил майдон, болалар майдончаси, сайр ва дам олиш мумкин бўлган шароитлар, “парковка”лар) билан ҳам таъминланадими-йўқми, бу ҳам номаълум. 

Аҳолига бу ҳақда ҳеч нарса дейилмаган, қурилиш лойиҳаси ҳам кўрсатилмаган. Фуқаролардан эса тўлиқ битказилмаган уйларнинг сифати борасида эътирозлар давом этмоқда. 

Шартномага кўра, агар объектнинг кафолатли даврида нуқсон аниқланиб, уни бартараф этгунга қадар фойдаланишнинг имкони бўлмаса, кафолат муддати узайтирилади. Нуқсонлар эса пудратчининг ўз ҳисобидан бартараф этилади. Хуллас, ана шундай кўргиликларга дучор бўлган чорасиз харидорлар беҳуда ўтаётган вақт учун банкка ойма-ой тўлов қилиб келмоқда. 

ПEНЯ ТЎЛАШ МАЖБУРИЯТДАН ОЗОД ЭТМАЙДИ

Яна бир томони — агар буюртмачи шартноманинг 4.3 бандидаги мажбуриятни бузса, объект қурилишининг кечиктирилишига сабабчи бўлса, у якка тартибдаги қурувчига — ўтказиб юборилган ҳар бир кун учун (фақат бажарилмаган мажбуриятнинг 0.2 фоизи миқдорида, аммо шартнома баҳосининг бажарилмаган ишлар қисмнинг 20 фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорда) пеня тўлайди. Бироқ, пеня тўлаш шартнома бўйича олинган мажбуриятларни бажаришдан озод этмайди. Шу кунга қадар музокара йўли билан ҳал этилмаган низолар эса суд тартибида кўриб чиқилади. 

Яна бир қизиқ жиҳати, негадир томонлар ўртасидаги шартнома фақат фуқаролар ва “Қишлоққурилиш инвест” МЧЖ инжиниринг компанияси Тошкент вилоят филиали ўртасида тузилган, холос. Дастлабки ва асосий шартномада ҳам қурувчи ташкилотнинг номи, раҳбарининг муҳри ёки имзоси кўринмади. Ҳатто асосий шартномада ҳам пудратчи ташкилот ва раҳбарининг номи қайд этилмаган. 

Агар ушбу “номаълум қурувчи ташкилот” ва “Қишлоққурилиш инвест” МЧЖ инжиниринг компанияси Тошкент вилоят филиали ўртасида алоҳида шартнома тузилгандир, деган тахминга борганимизда ҳам, бу ўзаро икки ташкилот ўртасидаги масала бўлади. Харидорларнинг айтишича, қурилиш ташкилоти ва буюртмачи ўртасида низо бор экан. Агар шундай бўлса ҳам, бу низога фуқаролар айбдор бўлмаслиги керак. Аниқроғи, тузилган шартномага мувофиқ банк ойма-ой кредит пулларини санаб олаётгани каби, фуқаролар ҳам қурилиш нега битмаётгани билан боғлиқ масалага бош қотирмаслиги керак. 

Бу ҳолатда “Қишлоққурилиш инвест” МЧЖ инжиниринг компаниясининг Тошкент вилоят филиали ё шартномага мувофиқ мажбуриятларини бажариши керак ёки қонунда белгиланган тартибда жавоб беришига тўғри келади. 

Маълумотларга кўра, бу муаммо хусусий телеканаллар орқали ҳам бир неча бор намойиш этилган. Аммо “бекинмачоқ ўйнаётган” ташкилотлар ҳар гал ОАВ ва фуқароларни тинчлантириш учунгина ишни бир муддат давом эттирган, холос. Кейин эса муаммога яна қўл силтаб қўйган. 

ЖАМОАТ НАЗОРАТИ ЎРНАТИЛГАН, АММО ЧОРА КЎРИЛМАЯПТИ

Афсуски, охирги пайтларда мана шу каби муаммолар тез-тез қулоққа чалинмоқда. Қурилиш бизнесини танлаган ташкилотлар ҳам мош-гуруч каби аралашиб ётибди, улар орасида адолатли ишлаётганлар ҳам бор, фуқароларни ими-жимида чув тушириб кетаётганлари ҳам. Бу билан боғлиқ низолар юзага келганда, уларга қонун борлигини эслатиб қўядиган бирор-бир ташкилот топилмаяпти. Юзага келган низоларни судлашиш орқали ҳал этиш эса фуқароларнинг икки баравар сарсон бўлишларига, ҳатто саломатлигини йўқотишларига сабаб бўлмоқда. Сабаби, минглаб инсонларнинг пешона тери билан йиққан-терганини бир деганда ҳазм қилиб юбораётган айрим хусусий қурилиш компанияларининг иш юритувини ҳам ҳеч ким назорат қилмаяпти. Мана шундай бир пайтда уй-жой олди-сотдиси билан боғлиқ жараёнларнинг рақамлаштирилиши, шартнома мажбуриятларига амал қилмайдиган ташкилотларнинг жавобгарлиги кучайтирилиши тақозо этилмоқда. 

Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Тошкент шаҳрининг Яшнобод тумани "Иззат" кўчасидаги уй-жойларнинг қурилиши ва фуқароларга сотиш жараёнларини ўрганиш ҳамда юзага келган муаммоларни тезкор бартараф этишга қаратилган таклифлар тайёрлаш бўйича ҳукумат комиссияси тузилди. Айтиб ўтиш жоизки, биз юқорида ҳикоя қилган —фуқароларнинг битмаётган уй-жойига оид муаммолари ҳам шу тартибда чуқурроқ ўрганилса, мақсадга мувофиқ бўлар эди. 

Зеро, фуқаролар судлар эшигида сарсон бўлмасин!

<iframe width="650" height="420" src="https://www.youtube.com/embed/wGLqhXvxmzU" title="ЯНГИЙЎЛ: қурилиши битмаётган 5 қаватли уй можароси ёхуд “емаган сомса”га пул тўлаётганлар" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share" allowfullscreen></iframe>

М.Эшмирзаева, Н.Абдувоитов, И.Исчанов, ЎзА