Энергия самарадорлигини ошириш, табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш ва иқтисодий барқарорликни таъминлаш мақсадида мамлакатимизда қатор чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Хусусан, “Ўзэнергоинспекция” томонидан амалга оширилаётган энергия тежовчи технологияларни жорий этиш, қайта тикланувчи манбалардан фойдаланиш ва ноқонуний сарфларнинг олдини олишга қаратилган назорат тадбирлари муҳим аҳамиятга эга.
Мазкур йўналишда олиб борилаётган ишларга мисол сифатида Жиззах вилоятида амалга оширилаётган лойиҳаларни келтириш мумкин. Жумладан, яқинда “Ўзэнергоинспекция”нинг Жиззах вилояти ҳудудий бошқармаси томонидан шаҳардаги таъминот корхоналари томонидан газ тақсимлаш пунктларида бажарилаётган ишлар ўрганилди. 2025–2026 йилларга мўлжалланган “Йўл харитаси” доирасида газ тақсимлаш пунктларини демонтаж қилиб, 21 460 та хонадонни икки босқичли газ тизимига ўтказиш белгиланган. Бу эса 248 минг метр куб табиий газни тежаш имконини беради. Ўтказилган тадбирда аниқланган камчиликларни бартараф этиш юзасидан тегишли масъул ходимларга тавсия ва кўрсатмалар берилди.
Шу каби тадбирлар Қашқадарё вилоятида ҳам изчил давом эттирилмоқда. Вилоятдаги йирик саноат ва ишлаб чиқариш корхоналари томонидан энергия тежовчи ускуналардан фойдаланиш имкониятлари ўрганилди. Хусусан, 45 та йирик истеъмолчи томонидан қайта тикланувчи энергия манбаларини жорий этиш орқали бир йилда 66,2 миллион киловатт соат электр энергияси ва 3,2 миллион метр куб табиий газ тежаш имконияти яратилди. Шунингдек, автомобилларга газ тўлдириш шохобчаларида қуввати 2,5 минг кВтли газ ҳайдовчи компрессор станциясида частота ростлагичи ўрнатилиши натижасида бир йилда 2,2 миллион киловатт соат электр энергиясини тежаш мумкинлиги аниқланди.
Бундан ташқари, Қашқадарё вилоятидаги 21 та текстиль корхонасида сунъий ёритиш тизимини қуёш нури орқали алмаштириш ҳисобига 3,2 миллион киловатт соат электр энергиясини тежаш режалаштирилган. Масалан, Қарши шаҳридаги “SULTON STYLES” МЧЖда 750 метр квадрат ёритиладиган майдонни қуёш ёрдамида ёритиш ҳисобига бир йилда 34 минг киловатт соат электр энергияси тежалиши мумкин. Бу каби чора-тадбирлар ишлаб чиқариш корхоналарининг харажатларини қисқартиришга хизмат қилиб, энергия ресурсларидан оқилона фойдаланиш имкониятини яратади.
Таъкидлаш керакки, энергия самарадорлигини оширишга қаратилган ишлар нафақат ресурсларни тежаш, балки бозорда сифатсиз маҳсулотларнинг олдини олишга ҳам хизмат қилади. Масалан, “Ўзэнергоинспекция”нинг Самарқанд вилояти ҳудудий бошқармаси Жомбой туманидаги “H.O.” МЧЖга қарашли АЁҚШда сотилаётган Аи-95 маркали автобензиннинг давлат стандартларига жавоб бермаслигини аниқланди. Натижада мазкур қоидабузарликка йўл қўйган корхонага иқтисодий санкциялар қўлланиб, сифатсиз маҳсулотларни сотувга чиқармаслик бўйича кўрсатмалар берилди.
Энергетика объектларида хавфсизлик талабларига риоя этилиши ҳам алоҳида эътибор талаб этади. Масалан, “Ўзэнергоинспекция”нинг Андижон вилояти ҳудудий бошқармаси томонидан ўтказилган ўрганишда 1254-сонли трансформатор пунктда таъмирлаш ишлари хавфсизлик техникаси қоидаларига амал қилинмаган ҳолда олиб борилаётгани ошкор этилди. Бунда бригада хавфсизлик чораларини бажармасдан ишлаётгани сабабли, улар ишдан четлатилди ва барча талаблар бажарилиши устидан қатъий назорат ўрнатилди.
Шунингдек, инспекция ноқонуний табиий газ истеъмолига қарши чоралар кўрмоқда. “Ўзэнергоинспекция”нинг Қашқадарё вилояти ҳудудий бошқармаси, Ички ишлар бошқармаси ва газ таъминоти корхонаси ҳамкорлигида ўтказилган текширувларда Косон туманидаги “Пахтазор” маҳалласида яшовчи фуқаро М.Р. газ ҳисоблагичсиз тармоққа ноқонуний улангани маълум бўлди. Натижада газ таъминоти корхонасига 751 миллион сўм миқдорида зарар етказилгани ҳисоб-китоб қилинди ва ҳолат юзасидан ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари томонидан суриштирув ишлари бошланди. Бундай текширувлар ноқонуний истеъмолнинг олдини олишга ва тармоқдаги йўқотишларни камайтиришга ёрдам беради.
Инспекция ахборот хизматининг қайд этишича, энергия самарадорлигини ошириш, табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш ва қонунбузарликларнинг олдини олиш бўйича тизимли ишлар давом эттирилмоқда. Бу каби тадбирлар нафақат иқтисодий самарадорликни ошириш, балки экологияни муҳофаза қилиш ҳамда энергия таъминотини барқарорлаштиришда муҳим ҳисобланади.
Н. Зиёдуллаева, ЎзА