«Sea Breeze» лойиҳаси ижтимоий тармоқда бош мавзу бўлиб турибди. Муҳокамаларда билдирилаётган фикрларни синчиклаб кузатган киши борки, муаллифларнинг мазкур лойиҳага катта хавотир билан қараётганини кўради.  Бу жуда тўғри ёндашув ва жамиятда ижтимоий фикрнинг кучи ва қудратига бўлган ишончнинг мустаҳкамланиб бораётганидан далолат берувчи кўрсаткичдир.

Буни тушуниш мумкин, қўйилаётган саволлар ҳам   жиддий. Ўзи сув танқислиги муаммоси тобора кўндаланг кун тартибига қўйила бошлаган бир пайтда бошқача бўлиши ҳам мумкин эмас. Пойтахтнинг бош илинжи бўлган сув омбори теграсида шундай катта лойиҳанинг амалга оширилиши ҳар қандай кишини сергак торттириши шубҳасиз.

Аммо, масала шунчалик назоратдан четдами? Наҳотки, ҳукумат бу лойиҳани баъзи чиқишларда тўғридан-тўғри иддао қилинганидек “сотмоқда”? Шунчаликка бориш мумкин, деб ўйласак, бу албатта хато фикр бўлади. Айниқса, дунёни ахборот бошқараётган бир замонда буни тушуниш учун янада теранроқ нигоҳ керак бўлади, назаримизда.

Келинг, масаланинг айрим жиҳатларига чуқурроқ киришга интилиб кўрайлик.

Биринчидан, «Sea Breeze» лойиҳаси аҳоли учун нималар беради?

Ҳозирги кунда барқарор иқтисодий ўсишни таъминлаш ва ҳудуднинг сайёҳлик жозибадорлигини ошириш учун курорт зоналарини ривожлантириш муҳим вазифа эканлиги исбот талаб этмайдиган реаллик. Бу жараёнга хорижий инвесторларни жалб қилиш нафақат капитал оқимини, балки илғор технологиялар ва стандартларни жорий этиш, халқаро талаблар ва дам олувчиларнинг эҳтиёжларига жавоб берадиган замонавий инфратузилма объектларини яратиш имконини ҳам беради.

Инвестиция участкасининг жойлашиши экологик меъёрларга қатъий риоя қилиш ва стратегик режалаштиришга асосланган вазмин ва масъулиятли ёндашувни талаб қилади. Агар ёндашув шу талабларни инобатга олиб амалга оширилса, табиий ресурсларни асраб-авайлаш ва аҳоли ҳамда сайёҳлар учун қулай муҳит яратиш, айни пайтда ҳудудни ривожлантириш ва иш ўринларини яратиш учун янги имкониятлар очади. Бир сўз билан айтганда, янги курорт локацияси барпо этилиши аҳолининг иқтисодий имконияти юксалиши, муқим иш ўринлари яратилиши, ҳудуднинг қиёфаси, жозибадорлиги ошишини таъминлаши мақсад қилинган.

Ҳукумат комиссияси Озарбайжоннинг «Agalarov Development» МЧЖ ҳамда унинг қўшма корхонаси «Sea Breeze Uzbekistan» МЧЖ томонидан Тошкент вилояти Бўстонлиқ туманидаги 577 гектар майдонда қуриш режалаштирилган умуммавсумий курорт мажмуасини маъқуллади. Ушбу мажмуанинг қиймати 5 млрд АҚШ долларини ташкил этади. Танланган лойиҳа ҳудудни ривожлантириш, хизмат кўрсатиш сифатини ошириш ва маҳаллий аҳоли учун янги иш ўринлари яратишга хизмат қиладиган замонавий туризм инфратузилмасини яратишни назарда тутади.

“Sea Breeze Uzbekistan” тасдиқланган лойиҳани амалга ошириш доирасида бир қатор мажбуриятларни 
ўз зиммасига олади. 

Булар нималардан иборат?

Курорт мажмуасини қуришга киришишдан олдин барча лойиҳа ечимлари ваколатли давлат органлари билан келишилиши лозим. 

Бундан ташқари, курорт ҳудудида истеъмолчиларга кўрсатиладиган коммунал хизматлар тарифлари Вазирлар Маҳкамаси билан келишилган ҳолда белгиланади. Компания ўз фаолиятида туризм инфратузилмасини ривожлантириш, барқарор қурилишнинг экологик талаблари ва стандартларига риоя қилиш бўйича илғор хорижий тажрибага таянади.

Хусусий мулк нима бўлади?

“Sea Breeze Uzbekistan” лойиҳаси  доирасида қурилиш ҳудудидаги хусусий мулк объектлари  билан боғлиқ барча масалалар ҳал этилиши талаби қўйилган.   Бунга юридик ва жисмоний шахсларнинг мулклари, шу жумладан, дала ҳовлилар ва мулкчиликнинг бошқа шакллари киради. Ушбу йўналишдаги барча ишлар амалдаги қонунчиликка қатъий риоя қилинган   ҳолда амалга оширилади.

 Хусусий мулк бўлган объектлар учун амалдаги қонунчиликка мувофиқ компенсация ва ҳуқуқий тартибга солиш механизмлари назарда тутилган. Барча тартиб-таомиллар ҳудудни ривожлантириш ва мулкдорлар ҳуқуқларини сақлаб қолиш ўртасидаги мувозанатни сақлаш, шаффофликни таъминлаш ҳамда ҳар бир босқичда ўзаро тушунишга эришиш йўли билан ҳал этилиши назарда тутилмоқда. 

Атроф-муҳитни сақлаш масалалари

Мажмуа ҳудудида яшил майдонларни сақлаб қолиш масалаларига алоҳида эътибор қаратилмоқда.  Яшил майдонлар экологик ва эстетик қиймати даражасига кўра таснифланади ва энг муҳим намуналарга нисбатан кесиш эмас, балки кўчириб ўтказиш чоралари кўрилади. Дарахтларни олиб ташлаш муқаррар бўлган тақдирда, компенсация чоралари – янги кўчатларни кўпайтирилган ҳажмда экиш назарда тутилади. Шу тариқа ҳудудни кўкаламзорлаштириш нафақат сақлаб қолинади, балки экологик мувозанат тамойилларига мувофиқ янада кучайтирилади.

Оқава сув нима бўлади?

Жуда кўпчиликни жиддий хавотирга солаётган масалалардан бири шу! Қарорда қўйилаётган талабларга кўра, дам олиш маскани сув омбори яқинида жойлашганини инобатга олиб,   сув ресурсларини муҳофаза қилишга қаратилган барча экологик талабларга қатъий риоя қилиш белгиланган. Курорт ҳудудида атроф-муҳит ҳолати, жумладан, сув сифати устидан давлат органлари томонидан доимий назорат ўрнатилади. Инвестор канализация тармоғини автоном равишда барпо этиш мажбуриятини олган. Сув ҳавзаси ва унга туташ ҳудудларнинг ҳар қандай ифлосланишини бартараф этиш имконини берадиган ишончли сув чиқариш ва оқова сувларни тозалаш тизимини яратишга устувор талаб сифатида киритилган. Барча муҳандислик ечимлари экологик хавфсизлик ва барқарорликка қатъий риоя қилинган ҳолда амалга оширилади.

Лойиҳани амалга ошириш даврида ва лойиҳа ишга тушгандан кейин чиқинди ҳамда оқова сувларининг Чорвоқ сув омбори ва Чирчиқ дарёсига ташланишига йўл қўймаслик, оқова сувларни Чирчиқ шаҳри оқова сувларни тозалаш иншоотига йўналтириш чораларини кўриш "Sea Breeze Uzbekistan" МЧЖнинг асосий мажбуриятларидан бири этиб белгиланган.

Шу билан бирга, қарорда   юқорида кўрсатилган экологик талабларга риоя этмаслик ҳолати лойиҳанинг тўхтатилиши ва инвсеторнинг ерга бўлган ижара ҳуқуқи бекор қилинишига сабаб бўлиши белгилаб қўйилмоқда. 

Назоратни Бош прокуратура олиб боради

Қарорда алоҳида банд билан лойиҳанинг амалга оширилиши давлат органлари томонидан қатъий назоратга олиниши таъкидланган. Республика Бош прокуратураси курорт ҳудудида барча шаҳарсозлик ва экологик меъёрларга риоя этилишини алоҳида назоратга олади. Вазирлар Маҳкамаси ва Бош прокуратура дастлабки лойиҳа ечимларидан тортиб, объектларни фойдаланишга топширишгача бўлган барча жараёнларнинг шаффофлиги ва қонунийлигини таъминлашга масъул ҳисобланади. Бу ёндашув мажмуани қуриш ва ундан фойдаланишнинг ҳар бир босқичини ўз ичига қамраб олиши алоҳида кўрсатилган. Бунда давлат, табиат ва фуқаролар манфаатлари ишончли ҳимоя қилиниши кафолатланиши таъкидланган. 

Курорт ҳудудини ривожлантириш фақат мажмуанинг ўзини қуриш билан чекланиб қолмайди – лойиҳа доирасида унга туташ ҳудудни ҳар томонлама яхшилаш ҳам кўзда тутилган. Бундай ёндашув нафақат дам олувчилар, балки маҳаллий аҳоли учун ҳам қулай муҳит яратиб, бутун туманнинг ривожланишига барқарор туртки беради.

 Бир сўз билан айтганда, Ўзбекистон ўзининг стратегик масалаларига асло бефарқ бўлмаслиги яна бир бор қайд этилмоқда. Яъни, давлат назорати барча шаҳарсозлик ва ҳуқуқий талабларга риоя  этилишини кафолатлайди. Лойиҳани амалга ошириш учун масъул органлар барча жараёнларнинг шаффофлиги ва қонунийлигига жавобгар этиб белгиланган.

Ривожланишга комплекс ёндашув инфратузилмани яхшилаш, бизнес ва дам олувчилар учун қулай шароитлар яратишни ўз ичига олади. Бу минтақани янада жозибадор ва рақобатбардош қилиш имконини беради.

Барча томонларнинг манфаатларини инобатга олиш ҳамда минтақадаги ҳаёт сифатини ошириш мақсадида улар билан фаол ҳамкорлик ўрнатиш кўзда тутилган. Бундай мулоқот барқарор ривожланиш учун замин яратади.

ps: Ушбу лойиҳа доирасида ўз фикрини билдираётган ўнлаб ҳамюртларимизнинг фикрларини ўқиб туриб   бир савол туғилди: Биз бугун Чорвоқ сув омбори атрофидаги экологик вазиятни қанчалик кўрмоқдамиз, назорат қилмоқдамиз? Ахир бугун бу ҳудудда тозалик, сувнинг софлигини таъминлаш қай аҳволда экани кўз ўнгимизда эмасми? Ёзнинг жазирама кунларида дам олиш, салқин ҳаводан баҳраманд бўлиш илинжида борган   меҳмонлар у ердаги дам олишга бўлган шароитдан, хизматлар сифати ва уларнинг нарх-навосидан, энг муҳими ўша биз жон куйдириб ҳимоя қилмоқчи бўлаётганимиз – сувга, сув омборига бўлган муносабатдан нечоғли кўнгиллари тўлмоқда? Аслида мазкур лойиҳа ортидан қўйилаётган кўплаб саволларни кўтариш, кун тартибига қўйишга аллақачон етарли асосларимиз борку!   Умид қиламизки, лойиҳа амалга ошиши бугунги оғриқли масалаларнинг ҳам тугал ечим топишига хизмат қилади. 

Ҳусан Эрматов, 

Ўзбекистон Республикаси 

Олий Мажлиси Сенати аъзоси