Юртимизда интеллектуал мулк соҳасини янги босқичга олиб чиқиш учун илмий ишланмаларни тижоратлаштириш, маҳаллий брендларни оммалаштириш, ўзига хос инноваторлик мактабини яратиш муҳим аҳамият касб этади.
Давлатимиз раҳбарининг 2021 йил 28 январдаги “Интеллектуал мулк объектларини муҳофаза қилиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорига мувофиқ Интеллектуал мулк объектларининг лицензион шартномалар асосида Интеллектуал мулк агентлигида рўйхатдан ўтказилиши ва тижоратлаштирилишини рағбатлантириш билан жадаллаштириш вазифалари белгиланган.
Мазкур топшириқларнинг қай даражада амалга оширилаётгани ва бу борада кутилаётган натижалар ҳақида тўлиқ маълумот олиш учун, Интеллектуал мулк агентлигининг бошқариш, депонентлаш ва патент ҳужжатлари бўлими бошлиғи Нодира НУРМАТОВА билан суҳбатлашдик.
– Маълумки, Интеллектуал мулк объектларини яратиш ва улардан фойдаланиш муносабатларини тартибга солишда турли шартномалар қўлланилади. Булар жумласига муаллифлик шартномалари ва турли лицензия шартномалари киради. Айнан лицензия шартномасининг афзаллик томонлари нимада?
– Лицензия шартномаси интеллектуал мулк объектларидан учинчи шахсларнинг расман фойдаланишига имкон берувчи муҳим фуқаролик ҳуқуқий восита ҳисобланади. Лицензия шартномаси интеллектуал мулк объектларини тижоратлаштиришда қўлланадиган усуллардан бири саналади. Корхона ёки тадбиркор ўзининг интеллектуал мулкини бошқариш тизимини яратишга муваффақ бўлса, интеллектуал мулк объекти корхона учун қимматли номоддий активга айланиши мумкин. Табиийки, Интеллектуал мулкнинг номоддий активлар мавжудлиги корхонанинг инвестицион жозибадорлигини оширади.
Тижоратлаштириш жараёнида интеллектуал мулк объектларининг эгалари ва ушбу интеллектуал мулкдан фойдаланувчи шахслар иштирок этади. Яна бир муҳим жиҳат, интеллектуал мулк объектидан фойдаланмоқчи бўлган манфаатдор тараф ҳуқуқ эгасига интеллектуал мулк объектидан фойдаланиш истагини билдирса ва ҳуқуқ эгаси рози бўлса лицензия шартномаси тузилади.
– Лицензия шартномалари қандай тартибда рўйхатдан ўтказилади?
– Шуни таъкидлаш керакки, лицензия шартномаси тарафларнинг хоҳиши билан тузиладиган жараён ҳисобланади. Лицензия шартномаси ёзма шаклда тузилиши ва агентликда рўйхатдан ўтказилиши лозим. Уни ёзма шаклда тузишга ёки рўйхатдан ўтказиш талабига риоя этмаслик шартноманинг ҳақиқий эмас, деб топилишига сабаб бўлади.
– Лицензия шартномасини рўйхатдан ўтказиш учун Агентликка қандай ҳужжатлар тақдим этилиши лозим?
– Лицензия шартномасини рўйхатга олиш учун ариза, 3 нусхада шартнома ва шартномани рўйхатга олиш учун белгиланган миқдордаги патент божи тўланганини тасдиқлайдиган ҳужжатлар тақдим қилиниши лозим. Агентлик томонидан шартномаларни рўйхатдан ўтказиш учун тақдим қилинадиган ҳужжатлар ҳақида маълумотлар ва маслаҳатлар берилади.
– Лицензия шартномаси қандай ҳолларда бекор қилиниши мумкин?
– Товар белгисидан охирги уч йил давомида Ўзбекистон Республикаси ҳудудида узрли сабабсиз узлуксиз фойдаланилмаган тақдирда, унинг рўйхатдан ўтказилганлиги исталган манфаатдор шахснинг талаби бўйича суднинг қарорига асосан бекор қилиниши мумкин. Товар белгисидан фойдаланиш учун лицензия берилиши ундан фойдаланиш деб ҳисобланади.
– Хулоса ўрнида шуни таъкидлаб ўтишни лозим топдик. Инсоннинг интеллектуал фаолиятдаги янги билим даражаси дастлабки маҳсулот бирлигини ифодалайди. Ушбу меҳнат маҳсулидан фойдаланувчи учинчи шахс фаолияти маҳсулот ҳимояланишини – патент ва муаллифлик ҳуқуқи ҳамда якка монопол, индивид институтини вужудга келтиради. Бундай шароитда интеллектуал мулк тижорати иқтисодий-ҳуқуқий муносабатларни келтириб чиқаради. Шундай эмасми?
– Албатта, замонавий тараққиётда инсонларнинг билим ва тажрибалари интеллектуал фаолиятнинг натижалари ҳисобланади. Инновацион иқтисодиётда интеллектуал мулк иқтисодий ўсишнинг асосий омили бўлиб иқтисодий фаолиятда корхоналарнинг бозор қийматини белгилайди. Буни биз иқтисодиётнинг хомашёси, деб қарасак бўлади. Бир сўз билан айтганда, охирги йилларда интеллектуал капитал-товар ва хизматларнинг ишлаб чиқаришда аҳамияти ортиб бораётганлигини гувоҳи бўляпмиз.
Гулноза БОБОЕВА суҳбатлашди, ЎзА