Транспорт соҳасида олий таълим ва халқаро ҳамкорлик мутахассислар тайёрлаш, инновацияларни жорий этиш ҳамда соҳанинг жаҳон стандартларига мос равишда ривожланиши учун муҳим омил ҳисобланади. Олий таълим муассасаларида халқаро ҳамкорлик доирасида жорий этилган дастурлар талабаларга илғор тажрибаларни ўзлаштириш, замонавий технологиялар билан танишиш ва глобал бозор талабларига мос мутахассис бўлиш имконини яратади.

Шу билан бирга, давлатлар ўртасидаги ҳамкорлик транспорт инфратузилмасини ривожлантириш, экологик барқарорликни таъминлаш ва янги лойиҳаларни амалга оширишда катта аҳамият касб этади.

Тошкент давлат транспорт университетининг академик фаолият бўйича проректори Абдулазиз ҒУЛОМОВ билан “Тошкент давлат транспорт университети: халқаро ҳамкорлик, илғор тажриба ва қўшма таълим дастурлари” мавзусида ўтказган суҳбатимизда халқаро ҳамкорликнинг олий таълимдаги аҳамияти ва унинг мутахассислар тайёрлашдаги ролига алоҳида эътибор қаратилди.

– Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Францияга давлат ташрифи доирасида Париж шаҳрида “Илм-фан ва таълим: Ўзбекистон –Франция кўприги” мавзусида қўшма конференция бўлиб ўтди. Сиз ҳам мазкур тадбирда қатнашдингиз ва соҳа бўйича олтита муҳим келишувга эришилди. Дастлаб шу ҳақида тўхталиб ўтсангиз?

– Жорий йилнинг март ойида Президентимизнинг Францияга давлат ташрифи доирасида ўтказилган “Илм-фан ва таълим: Ўзбекистон – Франция кўприги” мавзусидаги қўшма конференцияда иштирок этдик. Ушбу тадбирда икки давлатнинг бир қатор олий таълим муассасалари ректорлари ва проректорлари қатнашди.

Конференцияда Франциянинг олий таълим муассасалари билан Ўзбекистон университетлари ўртасида қўшма таълим дастурларини ташкил қилиш, илмий тадқиқотларни ривожлантириш ва стажировка дастурларини амалга ошириш каби муҳим масалалар муҳокама қилинди. Анжуманда олийгоҳимиз икки нуфузли таълим муассасаси – Пуатье университети ва Сорбонна университети билан ҳамкорлик тўғрисида меморандумлар имзолади. Ушбу келишувлар доирасида авваламбор, профессор-ўқитувчиларнинг малакаларини ошириш кўзда тутилган.

Шунингдек, Франциянинг олий таълим муассасалари дунёнинг ТОП-1000, ҳатто ТОП-300 рейтингига киради. Айниқса, муҳандислик соҳасида уларда замонавий ва илғор технологиялар ҳамда инновацион ташаббуслар жуда кўп. Ўйлайманки, ушбу ҳамкорлик доирасида транспорт соҳаси ва иқтисодиётимиз учун зарур бўлган инновацион ечимларни жорий этишга эришамиз. Шунингдек, “2+2” ва “1+1” формулалари асосида қўшма таълим тизимини амалга ошириш режалаштирилган. Бу талабаларга икки йил Ўзбекистонда, икки йил эса Францияда таҳсил олиш ва бакалавриат ҳамда магистратура даражасини қўлга киритиш имконини беради.

Бундан ташқари, конференция доирасида биз икки йирик компания билан ҳамкорлик тўғрисида шартнома имзоладик. Биринчиси “Dassault Systèmes” компанияси бўлиб, у муҳандислик соҳаларида рақамлаштириш бўйича энг замонавий ечимларни таклиф этади. Масалан, SolidWorks дастури муҳандислик соҳасида юқори даражада моделлаштириш имкониятини яратади. Ҳозирги вақтда университетимизда бу дастурдан фойдаланилса-да, “Dassault Systèmes” ўз мутахассисларини университетимизга юборишига эришдик.

Шу билан бир қаторда, “Airbus” компанияси билан ҳам ҳамкорлик тўғрисида меморандум имзоладик. Бу ҳамкорлик доирасида B1 ва B2 тоифадаги мутахассисларни тайёрлаш имконияти яратилди. B2 даражасига эга мутахассислар самолётларни учириш ва техник хизмат кўрсатиш бўйича юқори малакага эга бўлади. Шу боис, “Airbus” компанияси билан келишиб олдикки, уларнинг дастурлари бизнинг бакалавриат таълим дастурларига мослаштирилади. Бу эса битирувчиларга нафақат диплом, балки халқаро авиация компанияларида зарур бўлган мутахассислик кўникмаларини ҳам эгаллаш имконини беради.

– Университетнинг халқаро ҳамкорлик стратегияси қандай устувор йўналишларга асосланган ва бундай алоқалар мамлакатимиз транспорт соҳасининг ривожига қандай таъсир кўрсатади?

– Университетимизда халқаро ҳамкорлик йўналишидаги концепция транспорт соҳаси учун зарур мутахассисларни тайёрлашда керакли компетенцияларни шакллантириш ва уларни энг юқори сифатда трансфер қилиш имкониятларини яратишга йўналтирилган.

2016 йилда биринчи бор рейтинг эълон қилинган эди. 2017-2018 йилларда халқаро йўналишдаги ТОП ўринларни эгаллаган олий таълим муассасаларидан бири бўлдик. 2020 йилда Транспорт университети ташкил этилгандан кейин ушбу мавқени сақлаб қолишга интиляпмиз. Ҳозирги кунда университетимиз 70 дан ортиқ ҳамкорлик шартномага эга бўлиб, 7 та давлат билан 50 га яқин қўшма таълим дастурини амалга оширмоқда.

2020 йилдан бошлаб, ТОП-300 талик олий таълим муассасаларининг таълим йўналишларини чуқур ўргандик. Мазкур соҳа ривожланган давлатларда қайси университетлар билан ҳамкорлик қилиш, қайси мутахассислар ёрдамида юқори натижаларга эришилганини таҳлил қилдик.

Темирйўл, автомобиль ва авиация соҳаларини ўрганиш жараёнида маълум бўлдики, ҳар бир университетнинг ўзига хос кучли жиҳатлари бор. Ҳеч бир олийгоҳ барча йўналишлар бўйича етакчи эмас. Масалан, йўл муҳандислиги бўйича асосан Германиянинг Ахен, Дрезден ва Мюнхен университетлари билан ҳамкорлик йўлга қўйилди. Темирйўл йўналиши бўйича Хитой, Россия, Корея Республикаси, Япония ва Германия университетларининг тажрибаси ўрганилди. Улардаги дастурлар, фанлар, лабораториялардан фойдаланиш тартиби, дарсликлар ва мутахассисларини рақобатбардош қилиб тайёрлаш механизми таҳлил қилинди. Аниқланишича, асосий омиллар ўқув режаси, лаборатория ва фанлар таркибига боғлиқ экан. Шу сабабли, бугунги кунда олийгоҳимизда таълим дастурлари деярли тўлиқ янгиланиб, энг самарали усуллар жорий этилди.

Албатта, ўқув режаларини юз фоиз ўзгартириш мумкин эмас, чунки айрим базавий фанларни сақлаб қолиш талаб этилади. Масалан, қурилиш йўналиши учун махсус физика ва кимё фанлари ажратилди. Бу тажриба чет эл университетларидан ўрганилган. Шу тарзда, ҳар бир соҳада энг кучли жиҳатларни танлаб, таълим тизимимизга жорий қилдик. Охирги тўрт йил давомида лабораторияларнинг 70 фоизи янгиланди, барча ўқув дастурлари қайта кўриб чиқилди ва таълим тизими тўлиқ модернизация қилинди.

– Халқаро университетлар ва компаниялар билан ҳамкорлик доирасида амалга оширилаётган лойиҳалар талабалар ва профессор-ўқитувчилар учун қандай имкониятлар яратмоқда?

– Албатта, бу ҳамкорликлар профессор-ўқитувчилар ва талабалар учун катта имкониятлар яратади. Таҳлиллар натижасида кўплаб ўзгари шлар амалга оширилди. Янгиликларни талабаларга етказиб берадиган асосий шахс – ўқитувчи. Агар ўқитувчига сармоя киритилмаса, ҳеч қандай ўзгаришга эришиб бўлмайди. Қоғозда режаларни белгилаш мумкин, аммо уларни амалга ошириш аниқ ўқитувчилар зиммасига тушади.

Ўқитувчиларимиз малака ошириш, стажировкалар ўташ ва янги кўникмаларни эгаллаш имкониятига эга. Агар ўқитувчи ўзи янги билимларга эга бўлмаса, талабаларга ҳам юқори даражада таълим бера олмайди. Шу сабабли, педагоглар учун инновацион усуллар билан танишиш шароити яратилди.

Бугунги кунда ўқитувчилар талабаларга стартап лойиҳалар ва кейслар тақдим этмоқда. Германиядан ўрганилган тизим асосида иккинчи курсдан сўнг талабаларга катта лойиҳа топширилади. Бу лойиҳа турли босқичлардан иборат бўлиб, ҳар бир босқичда муайян компетенция талаб этилади. Тўртинчи курсга келиб, талабалар тайёр лойиҳага эга бўлади. Бу метод талабалар учун ҳам қизиқарли бўлиб, уларни амалий билимлар билан таъминлашга хизмат қилади.

Шу тариқа, чет эл тажрибасидан фойдаланиб, транспорт технологиялари соҳасидаги педагоглар илғор таълим методларини ўрганиш ва уларни татбиқ этиш имкониятига эга бўлмоқда.

– Тошкент давлат транспорт университети халқаро академик ҳамкорлик доирасида илғор тажриба алмашиш ва қўшма таълим дастурларини амалга оширишда қандай ташаббусларни илгари суряпти?

– Биз барча соҳалар бўйича қўшма таълим дастурларига эгамиз ва ривожланган давлатларнинг ТОП университетлари билан ҳамкорлик қиламиз. Бу дастурлардан асосий мақсад талабаларга икки мамлакатнинг таълим тизимини ўзлаштириш имконини яратишдир. Бугунги кунда бу имкониятдан фойдаланаётган талабалар бундан жуда мамнун. Биринчи битирувчилар дастурни муваффақиятли якунлади, бу йил ҳам янги битирувчилар ўзлари учун катта қадам ташлайди.

Россия ва Хитой билан темир йўл соҳасида ҳамкорлик йўлга қўйилган. Хитойнинг Цзяотун университетлари билан “2+2” ва “1+1” асосида қўшма таълим дастурларини ишга тушириш режалаштирилган. Шунингдек, мазкур университетлар ҳам бизга катта қизиқиш билдирмоқда. Бу йил Осиё давлатлари ичида ТОП университетлар қаторида 750-ўринга эга бўлдик. Ҳозирда Хитой билан келишувни имзолашга тайёргарлик кўриляпти. Унга кўра, университетимизнинг Хитойда филиалини очиш мўлжалланган. Шу билан бирга, Хитой технологияларини университетимизга жорий этиш ҳам назарда тутилган.

Биринчи навбатда, юқори тезликдаги поездлар ҳаракати ва темир йўл соҳасидаги микропроцессорли бошқарув тизимлари учун йирик лаборатория ташкил этиш режалаштирилган. Бу йўналишда Хитойда етакчи ҳисобланган “HollySys” компанияси билан ҳамкорликда университетимизда лаборатория барпо қилишга келишиб олинди. Ушбу икки лойиҳа доирасида 2,3 миллион доллар инвестиция жалб этиш кўзланган.

Автомобиль соҳасида эса Пекинга ташриф давомида “BeFan” компанияси вакиллари билан учрашув ўтказилди. Ушбу компания лаборатория жиҳозлари ишлаб чиқаришга ихтисослашган. Йил охирига қадар 1,5 миллион долларлик лаборатория жиҳозлари университетимизга тақдим этилиши бўйича келишувга эришилди.

– Университетда таълим сифати ва замонавий талабларга мослашиш мақсадида қандай ислоҳотлар амалга оширилмоқда? Мутахассислар тайёрлаш жараёнида инновацион ёндашувлар ва рақамли технологиялардан фойдаланиш  қандай натижалар бераяпти?

– Университетимизда таълим соҳасида кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилди. Юқорида бу ҳақда ҳам тўхталиб ўтдим. Айниқса, рақамлаштириш бўйича катта ишлар қилинди. Шунингдек, ишлаб чиқариш билан ўзаро интеграция мустаҳкамланди. Ҳозирда 100 дан ортиқ корхона билан ҳамкорлик шартномалар мавжуд. 3 мингга яқин талаба турли корхоналарда амалиёт ўтамоқда. Ҳар йили профессор-ўқитувчилар стажировкадан ўтади.

Жорий ўқув йилидан бошлаб дуал таълим тизими жорий қилинди. Энди талабалар бир вақтнинг ўзида ҳам ўқиш, ҳам ишлаш имкониятига эга. Таълим сифатига эътибор қаратилиб, хорижий профессор-ўқитувчилар жалб этилмоқда. Ҳозирги кунда олийгоҳимизда 31 нафар хорижлик профессор-ўқитувчи фаолият олиб боряпти. Уларни маҳаллий педагогларга бириктириб, методик тажриба алмашинувига эришилмоқда.

Бизнинг ўқитувчилар ҳам хорижий университетларда ўриндошлик асосида педагогик фаолият билан шуғулланиб келмоқда. Илмий салоҳият деярли икки баравар ошди. Бугунги кунда 10 та илмий кенгаш фаолият юритмоқда. Илгари йил давомида 20-25 та илмий иш ҳимоя қилинган бўлса, ўтган ўқув йилида бу кўрсаткич 60 дан ошди. Жорий йилда 70 та илмий ишни ҳимоя қилиш режалаштирилган. Илмий салоҳиятимиз 30 фоиздан 60 фоизга ошган.

– Суҳбатимиз сўнггида халқаро ҳамкорлик доирасида келгуси режаларга ҳам тўхталиб ўтсангиз.

– Бу борада режаларимиз жуда катта. Биринчи навбатда, ТОП-300 талик университетларнинг қўшма таълим дастурларини йўлга қўйиш, илмий салоҳияти юқори бўлган профессор-ўқитувчиларни жалб қилиш, зарурат туғилса, уларнинг лабораторияларидан фойдаланиш масалаларини илгари сурмоқдамиз. Ҳозирда шунга эришдикки, ТОП-10 таликка кирадиган Берклидаги Калифорния университетининг сейсмология бўйича малакали профессорларидан бирини кейинги ўқув йилида жалб қиламиз.

Хорижий олимларни жалб қилиш, талабаларни хорижий олийгоҳларда таълим олишига йўналтиришга эътибор қаратмоқдамиз. Дунё университетлари рейтингига киришни ҳам мақсад қилганмиз. Шунингдек, илғор университетларнинг грантларини ютиш ва энг замонавий лабораторияларни университетимизда жорий этиш ниятимиз бор.

Корея билан ҳам ҳамкорликни кучайтирмоқдамиз. Ўзбекистон тарихида биринчи марта учувчиларни тайёрлашни йўлга қўйдик ва буни янада кенгайтириш ниятимиз бор. Олий таълим тизимида бу каби йўналишлар мавжуд эмас эди. Корея аэрокосмик университети (KAU)нинг катта базаси мавжуд. Мазкур олийгоҳнинг аэродроми ва 100 дан ортиқ самолёти бор. Худди шундай базани улар билан ҳамкорликда университетимизда ташкил этишни режалаштирмоқдамиз.

<iframe width="650" height="420" src="https://www.youtube.com/embed/SPU1-b_Mopc" title="Abdulaziz GʻULOMOV: “Transport sohasida salohiyatli kadrlarni tayyorlashda xalqaro hamkorlik" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share" referrerpolicy="strict-origin-when-cross-origin" allowfullscreen></iframe>

Насиба Зиёдуллаева, Дониёр Ёқубов (видео), Анвархўжа Аҳмедов (монтаж), ЎзА