2025 йил 18 август куни Оқ уйда АҚШ президенти Дональд Трамп, Украина президенти Владимир Зеленский ва Европа етакчи давлатлари раҳбарлари иштирокида Украина, хавфсизлик кафолатлари ҳамда тинчлик музокаралари истиқболларига оид муҳим масалалар муҳокама қилинди. Бу учрашувни Трамп "1877 йилдан буёнги энг муҳим саммит" деб атади.

ЎзА ҳодисалар хронологиясини тақдим этади.

Саммит Трамп ва Зеленскийнинг чиқиши билан бошланди. Улар икки томонлама музокарадан Оқ уйнинг анъанавий Овал офисида эмас, балки банкет залида Европа етакчилари билан кенгайтирилган учрашувга ўтишди.

Трамп Зеленский билан музокараларни "жуда муваффақиятли" деб атади ва Россия президенти Владимир Путин билан телефон орқали уч томонлама учрашувни муҳокама қилиш ниятини маълум қилди.

Шундан сўнг, жонли эфирда намойиш этилган учрашувда Германия канцлери Фридрих Мерц, Франция президенти Эммануэль Макрон, Буюк Британия бош вазири Кир Стармер, Италия бош вазири Жоржия Мелони, Финляндия президенти Александр Стубб, НАТО бош котиби Марк Рютте ва Европа комиссияси президенти Урсула фон дер Ляйен иштирок этди.

Трамп тинчлик келишуви яқин келажакда амалга ошиши мумкинлигини айтди: "Путин Украина хавфсизлигига кафолат беришга рози. Бу энг асосий масала. Энди ким нима билан шуғуланиши муҳокама қилиниши лозим", деди у.

Зеленский ҳам ўз ҳамкасби Трамп билан суҳбатни "жуда яхши" деб баҳолади ва Украина болаларига оид масала юзасидан Мелания Трампнинг Путинга йўллаган хати учун миннатдорчилик билдирди. У уч томонлама учрашувда "хавфсизлик кафолатлари ва гуманитар масалалар муҳокама қилинади" деб таъкидлади.

Шундан сўнг, Зеленский "ҳудудий масалалар ҳам уч томонлама учрашувда кўтарилади" деб тасдиқлади.

НАТО бош котиби Марк Рютте Украина учун хавфсизлик кафолатларини "энг муҳим масала" сифатида таъкидлаб, НАТО уларни таъминлашга тайёр эканини билдирди. Урсула фон дер Ляйен ҳам хавфсизлик кафолатларининг НАТО Уставининг 5-моддасига ўхшаш бўлиши зарурлигини қайд этди.

Германия канцлери Фридрих Мерц: "Тинчлик йўлини Дональд Трамп очди, аммо кейинги қадамлар қийин бўлади", деди. У "отишмалар тўхтамасдан музокаралар бошланмайди" деб қўшимча қилди.

Бунга жавобан АҚШ президенти: "Россия ва Украина президентларига тўғридан-тўғри суҳбатлашиш имкониятини бериш керак. Шу йўл билан отишмаларни тўхтатиш мумкинми, кўриш лозим" эканини айтди.

Италия бош вазири Жоржия Мелони: "Трамп туфайли Россия томонидан мулоқотга тайёрликни кўрдик. Европаликлар Украина томонида", деди.

Франция президенти Эммануэль Макрон эса: "Кейинги учрашув уч томонлама бўлиши шарт. Бунинг учун вақтинча отишмалар тўхташи, Украина армиясини узоқ йилларга барқарор қуриш зарур"лигини таъкидлади. Шунингдек, Макрон "Фақат Украина эмас, Европа учун ҳам хавфсизлик кафолатлари зарур" эканини қўшимча қилди. У тўрт томонлама учрашув ўтказишни таклиф қилди.

Трамп ушбу саммитнинг тарихий аҳамиятини таъкидлаб: "Оқ уйда бу қадар йирик учрашув 1877 йилдан бери бўлмаган"ини маълум қилди.

Шундан сўнг, Финляндия президенти Александр Стубб: "Биз 1944 йилда ечим топганмиз, ҳозир ҳам топамиз", деб, Финляндиянинг Россия билан узун чегарасини ёдга олди. Трамп очиқ музокараларни якунлаб: "Ечилмайдиган масала йўқ. Путин ҳам жавоб топишни хоҳлайди. Агар икки томон истаса, келишувга эришиши мумкин. Балки битим тузилмас, лекин балки тузилар", дея таъкидлади.

Саммитнинг якуний хулосасига кўра, Трамп Украина учун "жуда яхши ҳимоя" кафолатларини беришни ваъда қилди — бу Европа давлатлари томонидан, АҚШ билан мувофиқликда амалга оширилади. Шу билан бирга, Оқ уй учрашувида Украинага узоқ муддатли ва барқарор ҳарбий ёрдам кўрсатиш масаласига алоҳида эътибор қаратилди. Байден маъмурияти ва Европа етакчилари Киевга ҳаво мудофааси, артиллерия снарядлари ҳамда иқтисодий қўллаб-қувватлашни давом эттиришини тасдиқлади.

Шунингдек, саммит иштирокчилари Россияга нисбатан санкциялар кучайтирилишини, айниқса, ҳарбий технологиялар ва молиявий операцияларга чекловлар қўйилишини маълум қилди. Бир қанча Европа давлатлари Трамп таклиф қилган "қўшма хавфсизлик кафолатлари" форматига қўшилиш ниятини билдирди.

Саммит якунларига кўра, икки асосий йўналишда келишувга эришилди. Биринчиси, ҳарбий ва иқтисодий жиҳатдан Украинани қўллаб-қувватлашни узлуксиз давом эттириш. Иккинчиси, НАТО ва икки томонлама келишувлар орқали Европа–АҚШ хавфсизлик ҳамкорлигини мустаҳкамлаш.

Шу билан саммит Киев учун узоқ муддатли кафолатлар бўйича янги босқични бошлаб берди ва Европа ҳамда Америка биргаликда ҳаракат қилишини яна бир бор намойиш этди.

<iframe width="560" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/I0OjpYkoACU?si=H-wRwsx4s4hGrjaS" title="YouTube video player" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share" referrerpolicy="strict-origin-when-cross-origin" allowfullscreen></iframe>

Ирода Жўраева, Улуғбек Тўхтаев, ЎзА