1-қисм

15 август куни Алясканинг Анкориж шаҳридаги Элмендорф-Ричардсон ҳарбий авиабазасида АҚШ Президенти Дональд Трамп ва Россия Президенти Владимир Путин ўртасида Украинадаги урушни бартараф этиш йўллари муҳокама қилинди. Қарийб уч соат давом этган учрашувни томонлар “самарали” дея баҳолаган. Афсускт, якунда тинчлик келишуви ёки бирор аниқ битим эълон қилингани йўқ. Шунга қарамай, кенг кўламли можаро бошлангандан буён биринчи марта шундай юзма-юз мулоқот ўтказилганининг ўзи муҳим воқеаликдир. Таҳлилчилар 2022 йил бошланган ҳарбий амалиётдан сўнг халқаро миқёсда ихоталанган Путин учун бу ўзига хос дипломатик ғалаба сифатида АҚШ билан мулоқотга қайтиш имкони эканини таъкидламоқда. Айни пайт дунёнинг турли бурчакларидан бироз вазмин, шу билан бирга эътиборга лойиқ расмий шарҳлар берилмоқда.

Ғарб матбуоти саммит ҳақида нима ёзмоқда?

NYT: Келишув йўқ, аммо Россия учун салбий оқибат ҳам кўринмаяпти. Путин ва Трамп дўстона муносабат намойиш этишса-да, Украина масаласида келишувга эришмай, учрашувни якунладилар.

The Washington Post: Илиқ сўзлар, қизил гилам бор, аммо аниқ натижа йўқ.

Bild: Саммитдан сўнг фақат сирли ишора: “Кейинги сафар Москвада”.

Le Monde: Дональд Трамп Владимир Путинни ўт очишни тўхтатишга кўндира олмади.

Corriere della Sera: Трамп ва Путин уч соат гаплашди, бироқ Украинада ўт очишни тўхтатишга эришилмади. Подшо эса Европани огоҳлантирди: Йўлимизга ғов бўлманг!

Politico: Путиннинг Аляскадаги ғалабаси...

Reuters: Музокара Украинада ўт очишни тўхтатиш бўйича сезиларли натижага олиб келмаган бўлса-да, АҚШ Президенти билан юзма-юз учрашувни Путиннинг ғалабаси сифатида баҳолаш мумкин.

Европа раҳбарларининг ҳафсаласи пир, улар бирдамликка чақирмоқда

Украинанинг Европадаги иттифоқчилари саммитдан кўнгли тўлмаганини билдириб, Москвага нисбатан босим сақлаб қолиниши зарурлигини таъкидламоқда. Масалан, Норвегия ташқи ишлар вазири Эспен Барт Эйде Путин урушнинг “асосий сабаби” ҳақидаги аввалги фикри – ноқонуний босқинни оқлашга қаратилган сафсатани яна бир бор такрорлаганини айтди: Бизнинг нуқтаи назаримиз аниқ – Россияга босимни давом эттириш ва ҳатто, кучайтириш. Ўз ҳаракатлари учун ҳақ тўлаши кераклигини унга аниқ кўрсатиш муҳим. Украинанинг фикрига қулоқ солиш, АҚШ билан Европа ўртасида бўлиниш юзага келишига йўл қўймаслик лозим, Кремль айнан шуни хоҳлаяпти.

Норвегиялик мулозим иттифоқчилар бўлинишнинг олдини олиш эҳтимолига эҳтиёткорона ишонч билдириб, Москванинг қарашида ҳеч қандай ўзгариш йўқлиги ва шу боис учрашув жанг майдонидаги вазиятга таъсир этмаганини қайд этди.

Чехия мудофаа вазири Яна Чернохова ижтимоий тармоқда ёзишича, урушни тугатиш борасида жиддий илгарилаш кузатилмади, аксинча Путиннинг тинчлик излашга иштиёқсизлиги яққол кўринди. Унинг фикрича, “Россия раҳбари аҳоли орасидаги қурбонларга эътибор бермай, ўз босқинчилик мақсадини тўлиқ амалга ошириш учун Ғарб бирлигини заифлаштириш ва можарони чўзишга интилмоқда. Таъкидланишича, учрашув ҳеч бўлмаганда, Путиннинг ҳақиқий нияти ва кайфиятини намоён этгани билан аҳамиятли. – Биз учун хулоса шундай: Ғарб бирдамлигини сақлаб қолиш ва Украинани қўллаб-қувватлашни давом эттириш лозим, – дея якунлаган сўзини Яна хоним. – Токи, вақтинча амал қиладиган ҳеч қандай жангни тўхтатиш ёки тинчлик Россия шарти асосида ўрнатилмасин.

Европадаги баъзи сиёсатчилар Путинни очиқчасига саммитдан фойдаланишга уринишда айблади. Чехия ташқи ишлар вазири Ян Липавский айтишича, Путин нутқида Россия давлат телевидениеси орқали таниш оҳанг – можаронинг илдизи ҳақидаги тарғибот такрор янгради.

– Муаммо Россия империализмида, Украинанинг эркин яшашга интилишида эмас, – дея таъкидлади Липавский.

Шу билан бирга у Трампнинг урушни тўхтатишга қаратилган саъй-ҳаракатини маъқуллаб, унинг Европа етакчилари билан доимий мулоқотда бўлиши ҳамда музокара натижасидан Украинани хабардор қилишига умид билдирди.

Буюк Британия ҳам Украина келажаги бўйича ўзи иштирок этмаган ҳолда қабул қилинган ҳар қандай келишув мақбул эмаслигини маълум қилди. Бош вазир Кир Стармер саммит арафасида “Украинасиз Украина ҳақида музокара бўлиши мумкин эмас” дея таъкидлаб, Лондоннинг қатъий позициясини эслатиб ўтди. У Ғарб мамлакатлари “ихтиёрий коалиция” тузгани, бу гуруҳ зарур пайтда вазиятни барқарорлаштириш учун кучларни йўналтириш ёки санкцияни кучайтириш, яъни “Россия тажовузини тўхтатмагунча” босим ўтказишни давом эттиришга тайёрлигини маълум қилди.

Дарвоқе, кўҳна қитъанинг бир неча пойтахтидан ижобий фикрлар ҳам янгради. Масалан, анъанавий равишда ўзига хос позицияда турувчи Венгрия музокара ўтказилишини воқелик сифатида олқишлади.

Ушбу мамлакат ташқи ишлар вазири Петер Сийярто “АҚШ ва Россия ўртасида олий даражадаги мулоқот давом этаркан, дунё хавфсизроқ бўлади”, дея ишонч билдирди. У Украинадаги можаро “жанг майдонида эмас, балки фақат музокара даврасида якунланиши” таъкидлаб, саммитни ташкил этгани учун иккала Президентга ҳам таҳсин ўқиди. “Тинчликка фақат очиқ дипломатия воситаларини сақлаб қолган ҳолда, мулоқот ёрдамида эришиш мумкин”лигига урғу берган. Ва “аксинча “урушга мойил” риторикани афзал кўрадиган айрим европалик сиёсатчилар”ни билвосита танқид қилди.

Абдуазиз Хидиров, ЎзА шарҳловчиси