Ҳиндистон ҳукумати “India Rare EarthsLimited” (IREL) давлат корхонасига Японияга нодир ер элементларини экспорт қилиш бўйича 13 йиллик шартномани тўхтатишни топширди. Бу қарор ички бозор учун стратегик ресурсларни сақлаб қолиш мақсадида қабул қилинган.
Қарор сабаблари
Хитой босимининг ўсиши: 4 апрелдан Пекин етти турдаги нодир ер металлари - самарий, гадолиний, тербий, диспрозий, лютеций, скандий ва иттрий экспорти устидан қатъий назорат ўрнатди. Бу жаҳон бозоридаги мувозанатни янада чигаллаштирди.
Ҳиндистон савдо вазири Пиюш Гойял IRELга электромобиллар магнитлари учун энг муҳим минерал бўлган неодимни биринчи навбатда тўхтатишни топширди.
2024 йилда “Toyotsu Rare Earths India” корхонаси Японияга 1000 тоннадан ортиқ металл жўнатди. Бу IREL қазиб олган 2900 тонна ҳажмнинг учдан бир қисмини ташкил этади.
Глобал таъминот занжирларига таъсир
Ҳиндистон 6,9 миллион тонна захирага эга бўлиб, ноёб ер элементларининг тўртинчи йирик сақловчиси ҳисобланади, бироқ уларни қайта ишлаш бўйича етарли ривожланмаган давлат. Экспортнинг тўхтатилиши электроника, автомобилсозлик ва мудофаа саноати учун зарур бўлган ноёб ер элементлари тақчиллигини кучайтириши мумкин.
Нью-Деҳли чекловларни юмшатиш ва таъминот занжирларининг барқарорлигини таъминлаш учун ҳозирда Пекин билан музокаралар олиб бормоқда.
Экспертлар фикрича, Ҳиндистонда қайта ишлаш корхоналарини ташкил этиш ва магнит ишлаб чиқариш учун рағбатлантирувчи чоралар мавжуд. Мамлакатда 2026 йилда 450 тонна неодим ишлаб чиқариш режалаштирилган бўлиб, 2030 йилга келиб бу кўрсаткич икки баробарга оширилиши кутилмоқда.
Ҳиндистон учун ички оқибатлар
Янги режалар нафақат экспортга йўналтирилган, балки саноат салоҳиятини ривожлантиришга ҳам қаратилган. Бироқ ўлкада “Maruti Suzuki” каби автомобиль ишлаб чиқарувчилар аллақачон қийинчиликларга дуч келмоқда. Хитойнинг экспорт чекловлари туфайли юзага келган магнит тақчиллиги сабабли эҳтиёт қисмлар захираси камайиб бормоқда.
Ҳиндистон Ташқи ишлар вазирлиги матбуот котиби Рандҳир Жаисвал мамлакатнинг Хитой билан “таъминот занжирларининг барқарорлиги ва халқаро савдо меъёрлари” йўлида мулоқот олиб бораётганини таъкидлади.
Японияга нодир ер элементлари экспортининг тўхтатилиши Ҳиндистоннинг Хитойдан иқтисодий мустақилликка эришиш йўлидаги стратегик муҳим қадам, деб баҳоланмоқда. Бу қарор асосий тармоқларда дўстона ҳамкорларни қўллаб-қувватлаш ва миллий манфаатлар ўртасидаги мувозанатни акс эттиради.
ЎзА мухбири Абдуазиз Хидиров тайёрлади.