Мулоҳаза

Илиқ баҳор нафаси инсон қалбида эзгу орзу-ҳаваслар уруғларини нишлантиради. Баҳорий кайфият ва мўътадил иқлим кишини кенг дала ва адирлар бағрига, сайру саёҳатга чорлайди, зиёрат масканлари сари ундайди. Шунинг учун ҳам баҳор саёҳат ва зиёрат учун энг гўзал, мақбул фурсат саналади. 

Юртимизда ушбу мавсумда барча зиёратгоҳлар, кўнгилочар масканлар, туристик манзиллар маҳаллий ва хорижий зиёратчилар ва сайёҳлар билан гавжум бўлади. Қай манзилга борманг, албатта, гуруҳ-гуруҳ бўлиб юрган саёҳатчию зиёратчиларга дуч келасиз — кимлардир оилавий, кимлардир касбдошлар жамоаси, яна кимлардир дўстлар, дугоналар билан бирга жам бўлиб, гўзал мавсум ҳавосида ҳордиқ чиқараётган ёки зиёрат қилаётган бўлади.

Саёҳат ва зиёрат инсон руҳиятини тетиклаштиради, кучига куч қўшади, иш унумини оширади, кўнгилларни поклайди, янги мақсадлар сари ундайди. Аммо шу билан бирга, саёҳатнинг ҳам, зиёратнинг ҳам ўз одоблари, тартиб-қоидалари, маданияти бор. Бу ҳақда мақола давомида тўхталаман.

Биз ҳам оилавий ҳордиқ чиқариш учун гўзал ва бетакрор Паркент томон йўлга чиқдик. Дастлаб Кумушкон қишлоғидаги Ҳазрат Али бува зиёратгоҳига бориб, бу масканни зиёрат қилдик. Зиёратгоҳ масъулларидан унинг тарихига оид маълумотларни тингладик. 

Уларнинг айтишича, Кумушкон қишлоғининг юқори қисмида жойлашган бу зиёратгоҳ 1982 йилда қишлоқ аҳолиси томонидан ҳашар йўли билан барпо этилган. 2010 йилда маҳаллий усталар томонидан қайта таъмирланган. Бугунги кунда зиёратгоҳда 3 та хонақоҳ ва 1 та айвон мавжуд. Ривоятларга кўра, халифа Ҳазрат Али шу ерда намоз ўқиган экан. Унинг қамчисидан ёки ҳассасидан чинор дарахти ўсиб чиққан. Ушбу чинор ҳозир ҳам зиёратгоҳ ҳудудида мавжуд. Зиёратгоҳда 5 та булоқ бўлиб, улардан чиқаётган сув кумушга тўйингани боис ошқозон-ичак касалликларига даво ҳисобланар экан. 

Бу масканни зиёрат қилар эканмиз, унинг тарихидан хабардор бўлдик, ён-атрофининг гўзаллигидан, табиати мусаффолигидан баҳра олдик. Ястаниб ётган адирлар, ярмигача яшил, тепалари эса қор билан қопланган баланд тоғлар, бутун қишлоқнинг кафтингизда тургандек кўриниши — ҳамма-ҳаммаси кишига ўзгача завқ бағишлайди.

Аммо зиёратгоҳ атрофларида, унга чиқиш йўлакларида турли чиқиндилар, пластик идишлар, қоғоз ва бошқа буюмлар ташлаб кетилганини кўриб, кўнглим хира тортди. Муқаддас жой эканига қарамай, ташриф буюрувчилар ўзларидан “из” қолдириб кетгани хунукдан хунук ҳолат. 

Зиёратгоҳларни тоза-озода сақлаш, уларга зарар етказмаслик, келгуси авлодларга етказиш ҳақидаги панду насиҳатлар айримларга кор қилмаслиги кўриниб турар эди. Қолаверса, атроф-муҳитни асраш, чиқиндиларни ҳар жойга улоқтириб кетмаслик каби экологик маданият ҳаммада ҳам етарли эмаслигининг яна бир намоёни эди. 

Зиёратгоҳдан сўнг машҳур Сўқоқ қишлоғи навбатдаги манзилимиз бўлди. Йўл-йўлакай Паркент сойида ҳам тўхтаб ўтдик. Тошдан-тошга урилиб оқаётган сойнинг гўзаллиги, шовқини кишига ҳузур бағишлайди. Афсуски, бу ерда ҳам турли чиқиндилар ташлаб кетилгани, пластик идишлар тошлар орасига тиқилиб қолгани ҳар қандай одамни ранжитади. Сўқоқ қишлоғидаги сой атрофида ҳам худди шундай ҳолат. Дам олиш, ҳордиқ чиқариш илинжида келган саёҳатчиларнинг аксарияти табиат гўзаллигига ўз “ҳиссасини” қўшиб кетишгани кўриниб турипти. 

Ўзимиз тоза ҳаво, мусаффо ва табиий муҳит излаб борган жойимизни ўзимиз ифлослантириб қайтишимиз қайси мезонга тўғри келади!? Бу хатти-ҳаракатларимиз эса жавобсиз қолмайди. Шу вақтгача экологиямизга, табиатимизга етказган ҳадсиз зиёнларимиз оқибатини бугун кўз ўнгимизда кўриб, ҳис қилиб турибмиз. Қалбларни поклаш, ўтганларни хотирлаш мақсадида ташриф буюрган манзилгоҳларимизни нопок қилиб қайтишнинг ҳам жавоби бор, албатта. 

Шундай экан, муқаддас, тарихий масканлар зиёратида ҳам, далаю дашт, тоғу боғларга қилган сайру саёҳатимизда ҳам экологик маданиятни, покликни, озодаликни унутмаслик, ўсиб келаётган фарзандларимизда ҳам ана шундай маданиятни шакллантириш ҳар биримизнинг вазифа ва бурчимиз бўлмоғи лозим.

Муҳтарама Комилова, ЎзА