Ватанимиз тарихидаги 17 январь санаси билан боғлиқ айрим воқеалар баёни.
1401 йил (бундан 624 йил олдин) – жума куни Дамашқдаги Умавийлар масжидида соҳибқирон Амир Темур номига хутба ўқилди. Унинг номидан юз эллик ва ўн мисқол вазнда, ҳаммаси бўлиб олти юз минг динор кепакий кумуш ва олтин пул зарб қилиниб, муомалага киритилди.
1866 йил (бундан 159 йил олдин) – Туркистон вилоятининг ҳарбий губернатори ўз ахборотида Амир Темурнинг кутубхонасини излаш бўйича шошилинч чоралар кўргани, хусусан, Бухорога Самарқанд орқали қатновчи тошкентлик савдогар бойларга, эҳтимол Самарқанднинг қаеридадир яширин ётган Темур кутубхонасини қидириш бўйича кўрсатма берганини хабар қилди. Шу тариқа, Россиянинг Туронни босиб ола бошлаган дастлабки даврданоқ, подшо ҳукумати Соҳибқироннинг кутубхонасини излашга катта эътибор берди.
Маълумот ўрнида қайд этиш жоизки, манбаларда Соҳибқирон ўзининг Самарқанддаги саройи – Кўксаройда улкан кутубхона барпо қилгани ҳақида маълумотлар мавжуд. Амир Темур унга дунёнинг турли бурчакларидан ноёб битиклар, бебаҳо қўлёзмаларни тўплади. Улардан фойдаланиш устидан қаттиқ тартиб ўрнатди. Муншийлик, хаттотлик, безак солиш намунали равишда йўлга қўйилди. Кутубхонадан олиму фозиллар, мударрислар, толиблар, умуман ижодкорлар, салтанат амалдорлари, уларнинг фарзандлари кенг фойдаландилар. Шу тариқа Амир Темурнинг Кўксарой кутубхонаси бой илм ўчоқлари сифатида машҳур эди.
Унда араб, турк, форс, лотин ва бошқа тилларда 13,5 мингдан зиёд турли фанларга оид китоблар тўплангани маълум. Соҳибқирон қайси мамлакатларга юриш қилмасин, у ердаги илм аҳли билан суҳбат қилишга, мавжуд китобларни йиғишга интилган. Ибн Сино (980–1037)нинг Ҳамадондаги мақбарасини зиёрат қилган ва буюк аллома асарларини топтириб Самарқандга юборган.
1882 йил (бундан 143 йил олдин) – Қўқон хони Худоёрхоннинг тўнғич ўғли Насриддинбек узоқ давом этган касалликдан сўнг вафот этди. Насриддинбек Тошкентдаги Шайх Хованд Таҳур мозорига, зиёратхонанинг шимол тарафига олдиндан тайёрлаб қўйилган сағанага дафн этилган. Тарихчи Муҳаммад Солиҳхўжанинг “Тарихи жадидайи Тошканд” асарида ёзилишича, Насриддинбек ҳаётлигида Шайх Хованд Таҳур шахсига катта ҳурмат билан қараган ва тез-тез унинг мозорини зиёрат қилиб турган.
1924 йил (бундан 101 йил олдин) – Хоразм Иштирокиюн фирқаси (партияси) ижроия бюроси қарорига биноан республикада ҳарбий-инқилобий қўмита ташкил килинди. Унга Маткарим Абдусаломов раислик қилди.
1935 йил (бундан 90 йил олдин) – Бухоро вилоятидаги Жондор тумани ташкил этилди. Мазкур туман номининг келиб чиқишига бироз тўхталиб ўтсак. “Ўзбекистон жой номларининг изоҳли луғати”да қайд этилишича, Жондор сўзи туман номи сифатида ўз тарихига эга. Жондор – сарой лавозимларидан бири бўлган. Мовароуннаҳрда, хусусан қорахонийлар ва хоразмшоҳлар даврида ясовулбошини баъзан жондор ҳам дейишган. Салжуқийлар даврида жондорлар қўриқчилик ва жаллодлик вазифаларини адо этган жангчилар бўлиб, уларнинг бошлиғи – амири Жондор унвонига эга бўлган.
Бухорода жондор сўзи “жаллод” маъносида қўлланилган. Ясовул бошлиғи ҳам жондор дейилган. Бухоро амири Ҳайдарнинг (1800–1826) шахсий котиби бўлиб ишлаган Мирзо Содиқ Жондорий “Содиқ” тахаллуси билан шеърлар ёзган ва ҳозиржавоб, ўткир зеҳнли киши бўлган. Жондор қишлоғига сув келмай қолиб, қурғоқчилик бошланганда ҳамқишлоқлари Содиқ Жондорийдан амир номига ариза ёзиб беришни илтимос қилганлар.
Мирзо Содиқ: “Нажотпаноҳ! Ҳамма нарса, хусусан жондор сув билан тирик”, деб бир қаторгина ариза ёзган. Адабиёт ва заковатни ҳурмат қиладиган амир Ҳайдарга бу сўз ўйини жуда ёқиб тушган ва Жондор қишлоғига сув очишга фармон берган. Чунки, Жондор сўзининг “жонивор, тирик мавжудот” деган маъноси ҳам бор.
1938 йил (бундан 87 йил олдин) – 27 ёшли шифокор Матлуба Муҳамедова (1911–1998) “Германиянинг айғоқчиси Саттор Жаббор, аксилинқилобий миллатчилардан Чўлпон ва Восиқ Муҳамедовлар билан яқин муносабатда бўлган ва аксилинқилобий шеърлар битиб, уни яшириш йўллар билан тарқатиб келган ва аксилинқилобий тарғибот-ташвиқот ишларини олиб борган” деган сохта айбловлар билар ҳибсга олинди. Матлуба Муҳамедова Ўзбекистон ССР Ички ишлар халк комиссарлиги (НКВД) учлик комиссиясининг ҳукми билан 17 майда 10 йил қамоқ жазосига ҳукм қилинган. 1940 йил 26 февралда СССР Олий Суди жиноий ишлар бўйича суд коллегияси мажлисида ҳукм бекор қилинган.
1992 йил (бундан 33 йил олдин) – Экваториал Гвинея Республикаси Ўзбекистон Республикаси суверенитетини тан олди.
1992 йил (бундан 33 йил олдин) – Вьетнам ва Ўзбекистон ўртасида дипломатия муносабатлари ўрнатилди.
2019 йил (бундан 6 йил олдин) – “Ўзбекистон Республикасининг Консуллик уставини тасдиқлаш тўғрисида”ги қонун қабул қилинди. Маълумот ўрнида қайд этиш жоизки, Консуллик устави консуллик фаолиятини амалга оширишнинг асосий вазифалари ва ҳуқуқий асосларини, консуллик мансабдор шахсларининг Ўзбекистон Республикасининг ҳуқуқлари ва манфаатларини, Ўзбекистон Республикаси фуқаролари ҳамда юридик шахсларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан ташқарида ҳимоя қилишга доир вазифаларини белгилайди.
2022 йил (бундан 3 йил олдин) – Ўзбекистон Республикаси “WorldSkills International” халқаро нотижорат ташкилотига аъзо бўлди. Мазкур ташкилот фаолияти икки йилда бир марта ўтадиган халқаро чемпионатларни ташкил этиш орқали ишчи касблар нуфузи ва мақомини, шунингдек, касбий тайёргарлик стандартларини оширишга қаратилган. “WorldSkills” стандартлари жаҳоннинг кўплаб давлатларида жорий этилган. Ўзбекистон мазкур ташкилотга аъзо бўлган 83-давлат бўлди.
2022 йил (бундан 3 йил олдин) – Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Етим болалар ва ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган болаларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлашга қаратилган «Меҳр дафтари» тизимини жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори қабул қилинди.
2022 йил (бундан 3 йил олдин) – Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Капитал бозорини қўллаб-қувватлашнинг самарали механизмларини жорий этишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарори қабул қилинди.
2024 йил (бундан 1 йил олдин) – Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Сув ҳавзаларида норуда материалларни қазиб олишни тартибга солиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори қабул қилинди. Қарорга асосан Чирчиқ, Сирдарё, Сангзор, Зарафшон, Норин, Қашқадарё ва Сурхондарё дарёлари ўзанларидаги норуда материалларни қазиб олишга муддатсиз мораторий жорий қилинди.
Алишер ЭГАМБЕРДИЕВ тайёрлади