Китоб – инсон дунёқарашини, китоб ўқиган одам эса дунёларни ўзгартиришга қодир. Ҳар йили жаҳон бўйлаб жуда кўплаб янги китоблар нашрдан чиқади.

Wordsrated сайти маълумотларига кўра, йилига чиқадиган янги китобларнинг умумий сони 4 миллионга яқин. The Economist, Britannica, Time каби нашрлар энг яхши романлар рейтингини эълон қилишади. Биз ўтган сонда дунё бўйлаб кўпчиликнинг диққатига сазовор бўлган романлардан Толстойнинг “Уруш ва тинчлик”, Марсел Прустнинг “Йўқотилган вақтни ахтариб”, Жеймс Жойснинг “Улисс”, Жейн Остеннинг “Андиша ва ғурур” ҳамда Жорж Оруэллнинг “1984” асарлари ҳақида маълумот бергандик. Бугун ҳам китобхонлар меҳрини қозонган Топ-5 романни эътиборингизга ҳавола этамиз.  

Фёдор Достоевскийнинг “Жиноят ва жазо” романи 1880 йилларда француз, немис, швед, инглиз, поляк, венгер, итальян, норвег ва фин тилларига таржима қилинган. Инсон кечинмаларининг эски ва янгиси бўлмаганидек, роман қадри ҳам эскирмайди. Романда собиқ талаба Родион Романович Расколников томонидан содир этилган жиноят ва унинг оқибатлари ҳақида ҳикоя қилинади. Бу психологик роман бўлиб қотиллик содир этган талаба Расколников орқали айбдорлик ва нажот мавзулари кўтарилади . Достоевский романни мушкул, қийин молиявий ва ҳиссий ҳолатда ёзган, бу асарда қоронғи ва шиддатли мотивлар акс этган. Асар қаҳрамони йўқчиликдан қутулиш, тезда бойиб кетиш ва юқори мавқеига эга бўлиш мақсадида ақл бовар қилмайдиган жиноят содир қилади. Фожиали жиҳати – қаҳрамон ўз жиноятини оқлайди. Аммо ҳаёт қонунлари адолатли – жиноятни жазосиз қолишига имкон бермайди. Руҳий жазо жиноятчини ўз айбига иқрор бўлишга мажбур этади.Бу роман жиноятчи психологиясини чуқур таҳлил қилган биринчи романлардан бири бўлиб, жаҳон адабиётидаги энг йирик асарлардан бири ҳисобланади. Роман асосида дунё бўйича 25 дан ортиқ фильм суратга олинган. Китоб ўзбек тилида биринчи марта 1977 йилда чоп этилган.  

Владимир Набоковнинг “Лолита” романи — бу тақиқланган муҳаббат ва обсесён ҳақидаги ҳикоя, бу жуда кўп баҳс-мунозараларга ва ахлоқ ҳақида мулоҳазаларга сабаб бўлган асар. Роман биринчи марта 1955 йилда инглиз тилида нашр этилган ва кейинчалик кўплаб тилларга таржима қилинган. Набоков провокацион мазмуни туфайли романни тахаллуси остида нашр эттиришни кўриб чиқади. Китоб АҚШ, Англия ва Лотин Америкаси мамлакатларида тақиқлаб қўйилган. Аммо, роман АҚШда тақиқланган дастлабки икки ҳафта ичида ноқонуний шаклда 100 минг нусхадан кўп сотилган. 

Габриэл Гарсиа Маркеснинг “Ёлғизликнинг юз йили” романи Лотин Америкаси ва жаҳон адабиётининг дурдона асари сифатида тан олинган. Бу испан тилида энг кўп ўқилган ва таржима қилинган асарлардан биридир. Шунингдек роман энг кўп таржима қилиниш бўйича Мигел Сервантеснинг «Дон Кихот»идан кейинги ўринда туради. Романнинг биринчи нашри 1967 йил июнь ойида Аргентинанинг Буэнос-Айрес шаҳрида 8000 нусхада нашр этилган. Ромуло Галлегос мукофоти билан тақдирланган. Ҳозиргача 50 миллиондан ортиқ нусхада сотилган ҳамда 47 тилга таржима қилинган. Маркес қўлёзмани нашриётга жўнатиш давомида почта ҳаражатларини қоплаш учун машинасини сотган. 

Ҳерман Мелвилнинг “Моби Дик” асари капитан Ахаб ва унинг улкан оқ китдан ўч олишга бўлган иштиёқи ҳақидаги эпик ҳикоядир. Асар дастлаб катта муваффақиятга эриша олмади ва 20-асрда Американинг энг буюк романларидан бири сифатида қайта баҳоланмагунча кўп йиллар давомида унутилди. Бу капитан Ахабнинг ёвуз оқ китни таъқиб қилиши ва ёвузлик билан тенг бўлмаган жангда ўлиши ҳақидаги ҳикоя. 

Харпер Лининг “Мазахчини ўлдириш” романида Америкадаги ирқий адолатсизликни жануб шаҳарлардаги ўсаётган болалар нигоҳида кучли тасвирланади. Харпер Ли 1961 йилда романи учун “Пулицер” мукофотини қўлга киритган, бу асар унинг энг йирик адабий асари бўлди. Роман 1960 йил 11 июлда нашр этилган ва бестселлерга айланди, шунингдек Америка адабиётининг таниқли асарлари рўйхатига киритилган. Китоб бутун дунё бўйлаб 40 миллиондан зиёд нашр этилган.

<iframe width="853" height="480" src="https://www.youtube.com/embed/pTs6qr8mVBw" title="Dunyo tan olgan besh roman" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share" referrerpolicy="strict-origin-when-cross-origin" allowfullscreen></iframe>

Ушбу романлар нафақат маданият ва адабиёт тарихида сезиларли из қолдирди шунингдек миллионлаб ўқувчиларнинг қалбидан жой олган.

Хўш, сизнинг кутубхонангизда ўқиш шарт бўлган романлар топлиги қайсилар? Бу ҳақда фикрингизни изоҳларда ёзиб қолдиринг.

Шаҳноза Тоштемирова, Аслиддин Алижонов, Улуғбек Тўхтаев (видео), ЎзА