Ўзбекистон давлат драма театрида “Туркистон болалари” спектаклининг премьераси бўлиб ўтди.

Ушбу саҳна асарида 1922 йилда таҳсил олиш, юртга қайтгач Туркистоннинг тараққиётига ҳисса қўшиш истагида олис Германияга кетган, Ватанига қайтгач эса қатағонга учраган ёшларнинг ҳаёти, уларнинг орзу-интилишлари ўзига хос тарзда очиб берилган.

Спектаклдаги Туркистонни озод ва обод кўришни орзу қилган, шу мақсадда курашган, жадидларнинг кўмаги билан ўтган асрда Германияда таълим олган талабаларнинг образи ҳеч бир томошабинни бефарқ қолдирмайди. 

Эътиборга молик жиҳати, мазкур спектаклда институтни тамомлаб, эндигина ишга келган ёш актёрлар роль ижро этган.  

– Мен Аҳмад Шукрий образини гавдалантиришга ҳаракат қилдим, – деди актёр Бекзод Зокиров. – У чет элга бориб таҳсил олиб, Ватанини тараққий этишга аҳд қилган ёшлардан эди. Афсуски, ўша даврда эзгу ниятлар билан Германияда билим олиб, юртига қайтган ёшларнинг бари отилиб кетади. Ёшлар ўз Ватанида қандай шум тақдир уларни кутиб турганини билсаларда, бироқ юртга қайтиб келиш орзуси уларни тарк этмайди. Спектаклдаги сиймоларнинг ҳар бири ўзи туғилган юртга садоқати юксак бўлган қаҳрамон ёшлар эди. Бу ёшлар жамият ҳаётининг турли жабҳаларини ривожлантиришни дилига туккан эдилар. Шундай қаҳрамонларни гавдалантирганимдан жуда фахрланаман.  

– Бу бизнинг илк спектаклимиз, – деди актриса Сабина Муродова. – Спектаклни саҳналаштириш жараёнига катта масъулият билан киришдик. Негаки, ундаги қаҳрамонлар шунчаки образлар эмас, улар яқин ўтмишда бўлган, шу аянчли воқеаларни бошидан кечирган инсонлардир. Ушбу спектаклдаги қаҳрамоним – Хайринисо Мажидхонова. Уни илк бор ижро этганимда сал бошқачароқ тарзда талқин этгандим. Кейин устозларимиз бу қанча талаба қизлар ичидан танлаб олиниб, ўқишга юборилган, Ватан учун жонини беришга тайёр бўлган мард, жасур, дадил қиз эканини тушунтирдилар. Шундан кейин яна қаҳрамоним устида ишлаб, бу образни имкон қадар маромига етказишга, янада бойитишга ҳаракат қилдим. Хайринисо Мажидхонова 17 ёшида отасининг розилиги билан Германияга ўқишга боради, лекин ўз юртида аянчли тарзда ҳаётдан кўз юмади.  

Спектаклда жадидларнинг кўмаги билан Бухородан Германияга ўқишга юборилган Абдуваҳҳоб Муродий, Саттор Жаббор, Аҳмад Шукрий, Хайринисо Мажидхонова, Султон Матқул, Марям Султонмуродова, Афзал Абдусаид каби ёшларнинг 1922-1937 йиллардаги ҳаётига оид воқеалар қамраб олинган.  

– Бугунги ёшларнинг жадидлар фаолияти, ўтган асрда Туркистоннинг келажаги учун ўқиган, курашган ёшлар ҳаётига бўлган қизиқиши саҳна учун айнан мана шундай руҳдаги асарлар кераклигини кўрсатди, – деди пьеса муаллифи Гўзалой Матёқубова. – Маданият вазирлиги, Ўзбекистон давлат драма театрининг бадиий кенгаши бир тўхтамга келган ҳолда ёзувчи Жавлон Жовлиевнинг “Қўрқма” романи ҳамда Баҳром Ирзаевнинг “Ўзбек ёшлари ва хорижий таълим” китобидан фойдаланилди. Шу билан бирга Баҳром Ирзаевнинг интервьюлари, шу пайтгача жадидлар ҳақида яратилган фильмлар, архив ҳужжатларидан фойдаланишга ҳаракат қилдик. Бу асарда бадиий тўқима жудаям кам, ҳаммаси тарихий фактларга асосланган.  

Эътиборга молик жиҳати саҳна декорацияси, либослар томошабинни ўша давр муҳитига олиб киради. Асарда ифода воситаларидан моҳирлик билан фойдаланилган. Воқеалар ривожида саҳна орқа қисмидаги гоҳ бир аср аввалги Тошкент, гоҳ Берлин кўчалари, гоҳ октябрь тўнтариши даври, шўролар тузумини акс эттирувчи видео тасвирлар кўрсатилди.  

Спектакль режиссёри Расулжон Тоғайқуловнинг фикрича, спектакль ёшларни ҳар қандай шароитда ҳам илм олишга, Ватанни ардоқлашга чорлаши билан аҳамиятлидир.  

Ушбу саҳна асарига Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби, Ўзбекистон давлат мукофоти совриндори Олимжон Салимов бадиий раҳбарлик қилган.

Н.Усмонова, ЎзА