Тамшуш қишлоғи ҳақида эшитганмисиз?

Қашқадарё вилоятининг Шаҳрисабз туманига қарашли Сарчашма, Ғилон, Кўл, Тамшуш қишлоқлари пурвиқор тоғлар бағридаги баҳаво масканларда жойлашган. Сарчашма, Ғилон ва Кўл қишлоқларининг табиати, самимий одамлари, деҳқончилик ва боғдорчиликдаги тажрибаларини кўп ҳикоя қилганмиз. Бу галги саёҳатимизни Тамшуш қишлоғига уюштирдик.  

Мазкур қишлоқ туман марказидан тахминан 70-75 километр узоқликдаги Ҳисор тоғ тизмаси бағрида жойлашган. Қишлоқни оралаб оқиб ўтувчи Тамшуш дарёси йил давомида тўхтамайди. Асосан тожик миллатига мансуб аҳоли истиқомат қилувчи ушбу қишлоқ ўзининг бетакрор табиати, болдек ширин зилол сувлари билан ажралиб туради. Шу ерлик оқсоқолларнинг айтишича, Тамшуш сўзи дастлаб “тангшуш” яъни “тор жой” маъносини билдирган. Кейинчалик аҳоли тилида сайқалланиб, тамшуш шаклига келган. Ростдан қишлоқни юқори нуқтадан кузатсангиз икки томонини баланд тоғлар ўраб турган дара ичида жойлашганига гувоҳ бўласиз.  

[gallery-12023]

Йўл олис ва машаққатли бўлгани боис тонг қоронғисида йўлга отландик. Ҳар галгидек, “Ҳисорак” сув омборидан ўтиб, Ҳисорак МФЙ марказига етиб бордик. У ёғига бизни доимгидек баланд-паст, ўнқир чўнқир ҳарсанг тошли йўл қарши олади. Бизга қишлоққача ҳамроҳлик қилган Ҳисорак МФЙ раисининг таъкидлашича, бу йўллар ҳар йили қўлдан келганча текисланиб, таъмирланади, аммо баҳорги сел сувлари яна уни абгор ҳолатга келтиради. Раиснинг яна қўшимча қилишича Сарчашма, Ғилон, Кўл ва Тамшуш қишлоқлари туризм объектига айлантирилиши мўлжалланмоқда экан, шуни ҳисобга олинса яқин келажакда ушбу йўллар капитал таъмирланади ва сайёҳлар учун қулайлик яратилади.  

Хуллас, қуёш баланд тоғ ортидан чиқиб, заррин нурларини соча бошлаган маҳал Тамшуш қишлоғига кириб бордик. Тамшуш дарёсининг икки қирғоғи бўйлаб жойлашган қишлоқ манзараси кишини лол қолдиради. Қишлоқ оралаб юрар эканмиз дарёнинг шовуллаши, ям-яшил боғларда булбулларнинг хонишлари борлиқни эгаллаган. Гўё дарё созанда бўлиб куй чалади, қушлар унга жўр бўлиб ҳофизлик қилади. Оқар дарё ва булбулларнинг биргаликдаги куй-қўшиқларига темирчилик устахонасидан келаётган болға ва темирнинг тингкиллаган саси “Тонг” куйини мукаммал ҳолга келтиради.  

Олисдан келаётган темир ва болға жарангини излаб устахонага яқинлашамиз. Тоғ шароитига мос тош ва пахса девордан қурилган устахона сандонидан кўмир чўғлари сачрайди. Отамерос ҳунарни давом эттириб келаётган темирчи уста Ҳамроқул Наврўзов айни кунларда ҳар куни тонг оқармасдан ишни бошлайди. Боиси ҳозир экин-текин мавсуми. Қишлоқ хўжалик ускуналарига ҳар қачонгиданда талаб катта.  

Темирчини суҳбатга чорлаймиз.  У пешонасидаги терни белқарсига артиб, сўз бошлади.  

– Бугун замонавий техникалар ривожланиб кетган бир пайтда ҳам темирчига талаб бор, – дейди Ҳ.Наврўзов. – Ота-бобомиздан қолган мерос. Тўғри, даромади у қадар катта эмас, лекин рўзғор ўтиб турибди, шукр. Қишлоқ хўжалигига керакли омоч тиғи, ўроқ, кетмон, теша, бел ва ҳоказо ҳаммасини ясаймиз. Битта қишлоққа албатта битта темирчи керак. Биз ҳам бу ишларни қилмасак ким қилади. Ҳозир деҳқонларнинг барчаси далага чиққан.    

Дарҳақиқат, 1 минг 300 нафар аҳоли, 300 га яқин хонадонга эга Тамшуш қишлоғи одамларининг асосий даромади деҳқончилик, боғдорчилик ва чорвачиликдан. У ерда етиштирилган олма ва картошка жуда харидоргир. Қишлоқ йўллари тан олиш керак ҳақиқатда абгор ҳолатда, таъмирга муҳтож. Машина у ёқда турсин, пиёда юришга ҳам қийналади, киши.  

Ун маҳсулоти бугун замонавий тегирмонларда ишлаб чиқарилаётган бир пайтда Тамшуш қишлоғи аҳолиси ҳали ҳамон сув тегирмонларидан фойдаланиб келади. Қишлоқда ёши 200 йилдан ошган сув тегирмони бор ва ундан ҳали ҳам фойдаланилмоқда. Камолиддин Боймуродов айни пайтда 70 ёшни қоралаб қолган. Унинг айтишича ушбу тегирмонни отасидан қабул қилиб олганига ҳам 35 йилдан ошибди.  

– Мен отамдан, отам эса отасидан қабул қилиб олган экан, – дейди К.Боймуродов. – Ҳозир ўғлим ишлатяпти. Хуллас 5-авлодга хизмат қиляпти бу тегирмон. Ҳамма жойи, ҳатто биноси ҳам асл ҳолида сақланган. Вақти соати билан тоши ва бошқа эҳтиёт қисмларини алмаштириб турамиз. Кунига 1,5 центнергача буғдой янчилиб, ун қилинади.

Тепадан тортилган қувурдан сув босим билан келади ва тегирмон парракларини айлантиради. Натижада залворли тошлар бир-бирига ишқаланиб айланади. Механик ҳаракатланишга мўлжалланган бундай тегирмонга электр токи керак эмас. Тегирмончининг айтишича, ушбу тегирмонда тортилган буғдой унининг соғлик учун фойдаси катта. Айниқса, қандли диабет касаллигига чалинган беморлар бундай унларнинг асосий харидори ҳисобланади.  

Қишлоқнинг ўртасида янгидан қурилган тиббиёт пунктига кўзимиз тушди. Маҳалла раисининг таъкидлашича, қишлоқ ёшлари бирлашиб, очиқ бюджет танловида қатнашиб, ютиб олган маблағи эвазига ушбу бино қад ростлабди.  

– Илгари полсиз, зах ва пастқам бинода хизмат кўрсатар эдик, – дейди Тамшуш қишлоқ врачлик пункти раҳбари Раҳматилла Мирзаев. – Бирламчи тиббий ёрдамни ҳам сифатли кўрсата олмасдик. Ҳозир замонавий бинога эга бўлдик. Бирламчи патронаж ёрдамни кўрсатяпмиз. Чунки олис ҳудудда яшаймиз. Тез ёрдам етиб келгунча ҳам биринчи ёрдамни кўрсатиб турамиз. Стационар даволаниш учун 3 та койка ҳам бор. Эндиги навбат тиббий ускуналарга насиб этса масъуллар тиббий жиҳозлар билан таъминлаб беришга ваъда берди. Халқимиз  бундан жуда хурсанд.  

Қишлоқни айланиб, одамлар билан суҳбатлашиб тўймайсиз. Қишлоқ манзараси ва самимий одамлари ҳақидаги кўрган кечирганларимизни сизга ҳам илиндик. Ниҳоят сафаримиз қариди ва олам-олам таассуротлар билан ортга қайтдик.  

Ўлмас Баротов,  

Жамшид Норқобилов (сурат) ЎзА