Миллий спортимизнинг юксалишида, халқимиз ғурур ва ифтихори ошишида яна уч кундан кейин якунланадиган “Токио-2020” ёзги олимпия ўйинларининг ўрни беқиёсдир.

Бундан беш йил муқаддам тайёргарлик эстафетасига старт берилган 32-олимпия ўйинлари аввалги тўрт йиллик мусобақалардан ҳар жиҳатдан фарқ қилди. Ўйинларга ҳозирлик кўриш, унинг саралаш босқичларининг ўтказилиш тартиби ва яна бир қанча кутилган ва кутилмаган ўзгаришлар, тортишувлар, руҳий курашлар, психологик таъсирлар оқибатида дунёдаги эпидемиологик вазиятга қарамасдан қатъий карантин шароитида орзиқиб кутилган олимпия тантанаси ташкил этилди.

Дунё спортининг катта байрами бўлган мазкур ўйинларда Ўзбекистон спортчилари мамлакатимизнинг салоҳиятини, ёшларимизнинг шахду-шиддатини ўзига хос тарзда намойиш этдики, бунинг учун ютган-ютқазган барча-барча спортчиларга, уларнинг мураббийларига, Ватан ифтихори учун кунларни тунларга улаб меҳнат кўрсатган спорт соҳаси мутахассисларига чексиз эҳтиромимизни билдирмоғимиз лозим. Зотан, “олимп ўйинларида ғолиб чиқиш эмас, иштирок муҳимдир” тамойилидан келиб чиқилса, олимпиячиларимиз нуфузли спорт анжуманида қатнашган 206 та давлат орасида Ўзбекистоннинг ўз ўрни ва салоҳияти борлигини муносиб тарзда кўрсатишди.

XXI асрнинг кейинги ўн йиллигида жаҳон халқларининг энг катта анжумани – ёзги Олимпия ўйинларига рўбарў келишимиз ўша азалий ва бугун ҳам оҳорини йўқотмаган “устунлик учун кураш” анжуманида Ўзбекистон ҳам борлигини Ватанимизнинг матонатли спортчилари намоён этмоқдаки, “миллатнинг ва давлатнинг дардига дармон” бўлганлар, камарбасталар борлигидан қалбимизда чексиз ифтихор туйғуларини жунбушга келтирмоқда.

Оққан дарё оқмасдан қолмас. Ватан шаънини Олимпия майдонларида кўз-кўз этганлар ҳар қандай эҳтирому эътирофга сазовордир. Давлатимиз раҳбари Шавкат Мирзиёевнинг “2021 йилда Токио шаҳрида (Япония) бўлиб ўтадиган XXXII ёзги олимпия ва ХVI паралимпия ўйинларида Ўзбекистон спорт делегациясининг иштирокини таъминлаш ҳамда олимпия спорт турларини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорига асосан мамлакатимизда зарур ишлар амалга оширилиши нафақат спортчилар, мураббийлар, соҳа мутахассислари учун умумдавлат манфати йўлидаги улуғ маёқ бўлди. Ва спортчиларимиз 17 та спорт турида 71 та йўлланмани қўлга киритди ва муносиб натижаларга эришди.

Олимпия ўйинларининг 13 куни ортда қолди. Шу кунгача “Токио-2020”нинг 339 та медаль жамланмасининг 249 таси ўз эгаларига топширилган бўлса, яна 70 та медаль тўплами соҳибларини кутмоқда. Шу кунгача Ўзбекистон спортчилари 2 та олтин, 1 та бронза медалини нақд қилиб, умумжамоа ҳисобида 31-ўринни эгаллаб турибди. Бу, албатта, ҳаммаси эмас. Олдинда бокс, эркин кураш, енгил атлетика, замонавий беш кураш, бадиий гимнастика ва енгил атлетика йўналишларида 3-4 та медалларга эгалик қилишга яқин турибмиз.

Дзюдо, таэквондо, оғир атлетика, юнон-рум кураши, қиличбозлик, сув спорт турлари, спорт гимнастикаси, оғир атлетика йўналишларида юртимиз вакиллари беллашувларни якунлашди. Поёнига етган айрим спорт турлари бўйича Ўзбекистон спортчиларининг олимп баҳсларида иштирок хусусида айрим фикр-мулоҳазаларни билдиришга жазм этдик.

Дзюдо: Бобонов спортчиларнинг “айби”ни ёпди

Япон яккакураш спорт тури бўйича “Токио-2020” баҳсларида Ўзбекистон терма жамоаси аъзолари илк бор 11 та олимп йўлланмаси билан қатнашганлиги тарихий натижа бўлди.

Ўтган бирон бир олимп мусобақасида вакилларимиз бу қадар кўп дзюдо “чипта”сини қўлга киритмаган эди. Аммо вакилларимиз баҳсларда кутилганидек иштирок этолмаган бўлса-да, Давлат Бобоновнинг бронза медалига эришиши қолган спортчиларнинг беллашувлардаги барча “айблари”ни ювиб юборди, дейиш мумкин. Шу ўринда, айтиш жоизки, Ўзбекистон дзюдо федерацияси ҳамкор ташкилотлар билан биргаликда юртимиз дзюдочиларининг олимпия ўйинларида муносиб иштирок этиши учун барча шарт-шароитни яратиб берди.

Бироқ терма жамоа мураббийлар штаби яратилган қулайликлардан унумли фойдалана олишмади. Олимпиада медалига асосий даъвогар сифатида кўрилган Шарофиддин Лутфуллаевнинг 24 август кунги олимп ўйинларининг илк беллашувидаёқ татамидан бош эгиб чиқиши қолган спортчиларнинг кайфиятига таъсир кўрсатмай қолмади. Фақат Бобоновгина нохуш “анъана”ни бузишга эриша олди.

Қиличбозлик: Дайибекова нега йиғлади?

Юртимиз вакиллари мушкетёрлар спортида 3 та йўлланмага сазовор бўлиши олимпиада тарихида ўзига хос воқеликка айланди. Ўзбекистон спортида Собир Рўзиев ўтган асрнинг 70-80 йилларида дунё қиличбозлик спортида ўз “битиги”ни ёзганидан кейин ҳали ҳеч бир спортчига унинг мавқеига чиқиш насиб этмаганди. Бу анъана “Токио-2020” ўйинларида “бузилиши”га бир баҳия қолди.

Ўзбекистон олимпиячилари орасида энг ёш спортчи бўлган 18 ёшли Зайнаб Дайибековага озгина тажриба етишмади. Япония, Хитой каби давлатларнинг кучли спортчиларини доғда қолдирган вакиламиз ярим финал остонасида Венгрия вакиласига имкониятни бой бериб қўйди. Ўзи эса бу ҳақда  "Венгриялик рақибимга қарши баҳснинг дастлабки қисмида 2:8 ҳисобида мағлуб бўлаётиб, ҳисобни тенглаштиришга эришдим. Бироқ сўнгги сонияда бироз омадим чопмади. Халқимиздан узр сўрайман", дея йиғлаб юборганди. Айнан ушбу “кўз ёш” Зайнабни “Париж-2024” олимпия ўйинлари шоҳсупасига олиб чиқишини умид қилиб қоламиз. Умумий ҳолатда қиличбозларимизнинг Токио йўлагидаги иштироки жаҳон қиличбозлик майдонига навқирон ўзбек мушкетёрлари кириб келганлигини кўрсатди.

Спорт гимнастикаси: Чусовитина дейилса, Ўзбекистон тушунилади

“Токио-2020” жаҳон спортининг тирик афсонаси Оксана Чусовитинанинг катта спорт билан хайрлашув олимпиадаси бўлиб тарихдан жой олаётганлиги билан ҳам аҳамиятлидир. Айтиш жоизки, 29 йиллик олимпия тарихи, яъни ўтган 8 та олимпия ўйинларининг спорт гимнастикаси баҳсларида Оксана Чусовитина ва Ўзбекистон номи ҳамиша ёнма-ён янграб келди. Оксананинг катта спорт билан хайрлашуви мамлакатимизнинг дунё спорт гимнастикасидаги янги “қуёши” кўриниш беришига олиб келармикан?

Буни вақт кўрсатади. Лекин нима бўлганда ҳам кунчиқар юртда ўтказилган спорт гимнастика баҳсларида гарчи Чусовитина ўрин ололмаган бўлса-да, унинг катта спорт билан хайрлашув жараёни яна бир карра Ўзбекистон номи улуғланиши билан якунланди.

Таэквондо: Тошматовнинг сеҳрли “таёқчаси”

32-олимпия ўйинларида ўзбекистонлик таэквондочилар учун аслида 2 та йўлланмани қўлга киритиш вазифаси қўйилганди. Натижа масаласида гап ҳам бўлмаганди. Бронза олинсаям “план” бажарилган ҳисобланарди. 2016 йилги Рио олимпиадасида ўзбек боксчилари “менежери” бўлган Шерзод Тошматовнинг таэквондога раҳбар этиб тайинланиши эса вазифа ва режаларнинг даражаси ошириб юборилганлигини кўрсатди. Бу Токио олимпиадаси йўлидаги курашларда яққол намоён бўлди. Тошматовнинг “сеҳрли” таёқчалари иш бердики, ўзбекистонлик таэквондочилар лицензион мусобақаларнинг деярли барчасида юз фоизлик натижани қайд этишди. 4 та йўлланмани нақд қилишди.

Таэквондо баҳсларининг биринчи кунидаёқ Токио “об-ҳавоси”га қўйилган тўғри ташхис туфайли Улуғбек Рашитов олимпия чемпиони, деган шарафли номга мушарраф бўлди. 21 ёшли спортчимиз шарафига Ўзбекистон байроғи кутарилиб, мадҳиямиз баралла янгради. Улуғбекнинг шиддати қолганларга ҳам таъсир кўрсатдики, Ўзбекистон шарафини ҳимоя қилган Никита Рафалович, Нигора Турсунқулова ва Светлана Осипова олимпия мусобақаларини муносиб ўтказишди. Фақат охирги дақиқаларда уларга омад етишмади.

Велоспорт: ҳали ҳаммаси олдинда

Очиғи, олимпия йўлланмаларини қўлга киритган 2 нафар спортчимиз ҳам баҳсларда кўзланган натижани қайд эта олмади. Токио совринини Тошкентга олиб келиш учун терма жамоага жалб этилган Ольга Забеленская 67 та иштирокчи орасида 9-ўринни қўлга киритди.

Шу ўринда таъкидлаш лозимки, кейинги йилларда мамлакатимизда велоспортга эътибор тубдан ўзгарди. Бу эса олимпия ва жаҳон чемпионатлари даражасидаги нуфузли мусобақаларда ўзбекистонлик спортчилар қўлга киритадиган ғалабалари ҳали олдинда эканлигини англатмоқда.

Юнон-рум кураши: таркиб истеъдодлиларга муҳтож

2016 йилги Рио олимпиадасида мамлакатимиз спортчилари Элмурод Тасмуратовнинг бронзаси ҳисобига 1 та медалга эгалик қилишганди. Бу галги ўйинларда эса вакилларимизга омад кулиб боқмади. Тажриба бобида ҳеч кимдан қолишмайдиган Элмурод Тасмуратов, Рустам Аксакалов, Мўминжон Абдуллаев ва Жалгасбой Бердиморатов ўз имконияти даражасида кураша олишмади. Бу эса терма жамоа таркиби ёш ва истеъдодли курашчиларга муҳтожлигидан далолат, албатта. Полвонлар юрти Ўзбекистонда эса аминмизки, салоҳиятли курашчилар етарли. Муҳими, уларни топиш, тарбиялаш ва халқаро спорт тажрибасини оширмоқ лозим.  

Оғир атлетика: ўриндошлар ҳамиша бор

Рио олимпиадасидан кейин Руслан Нуриддиновнинг спорт фаолияти осмонида нохуш “шамол”ларнинг эсиши ва унинг катта спортдан бироз четлатилиши оғир атлетика бўйича Ўзбекистон терма жамоаси мураббийлар штабини бироз саросимага солгани бор гап.

Олимпия чемпиони Руслан Нуриддиновнинг ўрнини ким эгаллайди? Токиодаги натижалар нима бўлади? Бундан 3 йил муқаддам ҳам шу саволга жавоб гўёки йўқ эди. 2018 йили Акбар Жўраевнинг ёшлар терма жамоасига жалб этилиши эса умидларни ёлқинлантирди. Ўзбек оғир атлетика мактабида ҳамиша ўриндошлар, издошлар борлигини кўрсатди. Катта мусобақалар, саралаш турнирлари, ўқув-машғулот йиғинларидаги изланишлар ниҳоят самара берди. Акбар 109 кг. вазнда Токио супасида даст кўтаришда 193, силтаб кўтаришда 237 килограмм ва умумий ҳисобда 430 кило оғирликдаги тошни кўтариб, олимпия чемпионлигига эришди. Ушбу ғалабаси билан халқимизнинг чексиз ифтихорини таъминлади.

Бокс: икки қутбдаги жангда биз кучлимизми?

Олимпия ўйинларининг бокс баҳсларининг деярли кўпгина учрашувларида вакилларимиз икки қутбда жанг олиб боришга мажбур бўлишди. Рингда рақиби қаршилигини синдириш керак бўлса, ринг ташқарисида ҳакамлар босими билан курашиш. Албатта, бу борада биргина биз эмас, Франция, Россия, Қозоғистон, Украина, Ҳиндистон каби қатор давлат боксчилари ҳам “иккинчи фронт” зарбасини қабул қилишга мажбур бўлди.

“Токио-2020”нинг Ўзбекистон боксчилари учун эътиборли жиҳати, вакилларимиз тўлиқ таркибда, шунингдек, қизлар жамоаси 3 нафар боксчи қиз билан қатнашганлиги аҳамиятли бўлди. Олимпия ўйинларини олтин медалсиз тарк этаётган етакчи давлатлардан биргина устунлигимиз, вакилларимиздан Баҳодир Жалоловнинг финалга йўл олганлиги жаҳон ҳаваскор боксининг етакчиси бўлган Ўзбекистоннинг том маънода кучли боксчилар мамлакати эканлигини яна бир карра исботлади.

Сўнгги сўз ўрнида. Япония спорт майдонларидаги шиддатли баҳслар Ўзбекистон спортида қилиниши керак бўлган ишлар, ечимини кўтаётган муммолар, мураббийлар фаолиятидаги ютуқ ва камчиликларни бутун бўй-басти билан намоён этди. Қолаверса, Токио ўйинлари яна 3 йилдан кейин Франциянинг Париж шаҳрида бўлиб ўтадиган навбатдаги олимпия беллашувларида Ўзбекистон спорт жамоасининг кўриниши қандай бўлиши кераклиги бўйича ишора берди, назаримизда. Ўтган Рио, Лондон, Пекин, Афина ва ниҳоят эрта-индин “этаги ёпилаётган” Токио ўйинларида Ўзбекистон спортчилари фақат яккакураш йўналишларида кўриниш беришган бўлса, ишонамизки, Париж майдонларидаги баҳсларда волейбол, футбол, регби каби ўйин турларида ҳам “чеҳрамиз” юз очса, ажаб эмас. Зеро, улуғ шоиримиз Абдулла Орипов айтганларидек, “Биз ҳам юксакларга тиккандик кўзни...”

 

 

Тўлқин Рўзиев,

спорт шарҳловчиси.