Фирибгарлик, товламачилик, коррупция, оғир оқибатлар билан якунига етаётган оилавий можаролар, чақалоқ савдоси, ёшлар жиноятчилиги ҳақида кейинги пайтда кўпроқ эшитдик.

Жиноятларни таҳлил қилиш учун бугунги кунда статистика профессионали бўлиш шарт эмас. Чунки очиқлик таъминланаётгани, тезкор ахборотлар натижасида қандай жиноятлар кўпаяётганини билиш қийин эмас.

Фирибгарлик, товламачилик, коррупция, оғир оқибатлар билан якунига етаётган оилавий можаролар, чақалоқ савдоси, ёшлар жиноятчилиги ҳақида кейинги пайтда кўпроқ эшитдик.

Сенатнинг яқинда бўлиб ўтган ялпи мажлисида ҳам айнан шундай жиноятлар кўпайгани айтиб ўтилди.

Жумладан, болалар савдоси билан боғлиқ жиноятлар ортган.Ўтган йилда гиёҳвандлик, коррупция ва иқтисодий йўналишларга оид қарийб 4,5 минг жиноят аниқланган. 142 қотилликнинг 49,2 фоизи эр-хотинлар ўртасида келиб чиққан низолар сабабли содир этилган.

Ҳар тўртинчи жиноятни ёшлар амалга оширган. Оғир турмуш шароитида яшаётган аёлларнинг муаммолари тўлиқ ҳал этилмасдан келинаётганлиги оқибатида 5 минг 32 нафар аёл жиноят содир этган.

Бу эса жамият ижтимоий-маънавий муҳитида кемтикликлар борлигини кўрсатади. Айрим иқтисодий муаммоларнинг ечилмай хаспўшлаб кетилаётгани оқибатида шундай вазият юзага келаётгани сир эмас.

Қашқадарёда боласини сотмоқчи бўлганда қўлга тушган аёлдан нега бундай қилгани сўралганда, у муҳтожликдан шу ишга қўл урганини айтган. Гарчи бу аёлни асло оқлаб бўлмаса-да, унинг тайинли иши бўлганида, рўзғори бут бўлганида, у боласини сотишга жазм этмасди.

Ҳокимликлар жойларда одамларга бош бўлиш, аҳоли муаммоларини аниқлаб, уларни бартараф этиш мақсадида тузилган. Бироқ, бу тизимда ишлаётганлар пастга, яъни халққа қараш билан эмас, негадир юқорига қараш билан оворалар доим. Оқибатда, аҳоли мушкул аҳволдан ҳамон чиқа олмаяпти.

Қачонки, одам иш билан банд бўлсагина, у рўшнолик кўриб, хотиржам яшайди. Бундай кишиларнинг қасддан жиноят содир қилиш эҳтимоли деярли йўқ. Шу оддий арифметикани амалда таъминлаш учун наҳотки бизга яна ўттиз йил керак бўлса?!

Жиноятлар ҳақида сўз борар экан, суд статистикасига ҳам назар ташлаб ўтамиз: транспорт воситасини олиб қочиш, ўғрилик, қонунга хилоф равишда чет элга чиқиш, транспорт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш, вояга етмаган ёки меҳнатга лаёқатсиз шахсларни моддий таъминлашдан бўйин товлаш, фоҳишахона сақлаш ёки қўшмачилик қилиш, одам савдоси, мансаб сохтакорлиги каби жиноятлар учун судланганлик кўрсаткичлари камайган. 

Бу эса айнан шу йўналишларда нафақат давлат, балки жамоат ташкилотлари ҳамкорликда кенг кўламли ишлар амалга оширилаётгани натижаси. Биргина одам савдосига қарши курашишга оид ишлар кучайтирилгани, огоҳликка даъват этувчи маълумотлар кўпайгани маълум маънода одамларнинг кўзини очди.

Йўллар кузатув камералари орқали назоратга олингани ҳам ҳайдовчиларни анча сергаклаштирди. Ўғрилик камайганини ҳам замонавий технологиялар билан бемалол боғлаш мумкин. Болалар меҳнатига чек қўйишга қаратилган амалий ишлар ҳам натижа кўрсатди.

Жиноятчиликка қарши курашишда унга йўл очаётган омилларни бартараф этишнинг самара кўрсатгани бу.

ДЕМАК, ЖИНОЯТНИ ЖИЛОВЛАШНИНГ ИМКОНИ БОР!

Бунинг учун содир бўлаётган жиноятларга қарши курашиш билан чекланмай, унинг сабабларини аниқлаш ва бартараф этиш устида кўпроқ бош қотириш керак.

Тўғри, давлатимиз раҳбари ҳам жиноят ва ҳуқуқбузарликлар профилактикасини таъминлашга доимий эътибор қаратмоқда. Бироқ,масъуллар буни амалда таъминлаш ўрнига рўй бераётган нохуш ҳолатларни имкон қадар хаспўшлаш билан овора. Чунки профилактик ишлар аҳоли ичига кириш, керак бўлса, ҳар бир инсоннинг кўнглига йўл топиш, муаммоси бўлса, кўмаклашишни тақозо этади. Одамлар билан мулоқот қилиш натижаларида, ён-атрофга назар солганда эса бундай ҳолатларни кузатиш амримаҳол.

Жиноятга жазо муқаррарлиги принципининг етарли даражада таъминланмаётгани ҳам жиноятга йўл очувчи сабаб эканини ҳеч ким инкор қила олмайди. Одам ўлимига сабабчи бўлаётган жиноятчилар ҳам суд залидан қўйиб юборилаётгани учраётгани мана шундай хулоса чиқаришга сабабдир. Бугунги кунда ижтимоий тармоқлардаги жиноятларга оид фикрларда ҳам айнан шундай қарашлар мавжуд. Бу эса жиноятга жазо муқаррарлиги принципига путур етганини англатмайдими?