Ishsizlik juda ko‘p muammolarning asosidir. Ya’ni, ishsizlik natijasida jinoyatchilik ortadi, oilalarda notinchlik paydo bo‘ladi, bolalarning tarbiyasi buziladi. Dunyoning  hech bir davlati yo‘qki, u yerda ham ishsizlik muammosi bo‘lmasa. O‘zbekistonda rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra 1,3 milliondan ortiq fuqaro ishsiz hisoblanadi.

Aholi sonining o‘sib borishi, texnologiya rivojlanib yangi kasblar paydo bo‘lishi va bu jarayonda mutaxassis yetishtirib berish kabi masalalar ishsizlikni yanada dolzarb muammoga aylantirishi mumkin. 

Yangi ish o‘rinlarini yaratish, tadbirkorlikni yoshlar o‘rtasida rivojlantirish, ularni zamonaviy kasblarga yo‘naltirish masalaning yechimi bo‘la oladi. Davlatimiz tomonidan bu borada yaxlit tizim yaratilgan bo‘lib,  yoshlarning biznes tashabbuslari, g‘oyalari va loyihalarini ro‘yobga chiqarishga ko‘maklashilmoqda va shu orqali ularning bandligi ta’minlanmoqda.

Nazarda tutilayotgan bu tizim – yoshlar tadbirkorligini kreditlashning yangi tizimi deb ataladi. Unga ko‘ra, yoshlarga o‘z biznesini boshlash uchun jismoniy shaxslarga 7 yil muddatga (3 yil imtiyozli davrni o‘z ichiga olgan holda) 33 million so‘mgacha, yuridik shaxslarga 225 million so‘mgacha mikrokreditlar berish boshlandi.

Bunga  2020 yil  10 oktyabrda qabul qilingan “Aholini tadbirkorlikka jalb qilish tizimini takomillashtirish va tadbirkorlikni rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Prezident hamda Vazirlar Mahkamasining 2021 yil  22 iyundagi “Yoshlar va xotin-qizlarni kasb-hunar va tadbirkorlikka o‘qitish dasturlarini samarali amalga oshirish hamda ularning tadbirkorlik faoliyati uchun mikrokreditlar ajratish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorlari dasturilamal bo‘lmoqda.

Yoshlarni tadbirkorlikka jalb etish va ularning biznes tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlash Mikrokreditbank va Milliy bankning asosiy vazifasi etib belgilandi.

Oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish dasturlari yagona elektron platformasi (oilakredit.uz) ishga tushirilib, kredit olishning onlayn tizimi yaratildi. Natijada 2023 yilning o‘tgan 9 oyi davomida 121 ming 547 nafar yoshning tadbirkorlik loyihalari uchun 2 trillion 438 milliard so‘m imtiyozli kreditlar ajratildi.

Toshkent viloyati Toshkent tumanida yashovchi Xadicha Abrorova anchadan buyon bog‘cha ochishni niyat qilib yurar edi. Ammo mablag‘ masalasi uni o‘ylantirardi. O‘z yashash xonadonida oilaviy nodavlat maktabgacha ta’lim tashkiloti faoliyatini yo‘lga qo‘yishi uchun ajratilgan 33 million so‘m imtiyozli kredit uning orzularini ushaltirdi. 50 o‘rinli “Sora kids” nomli oilaviy maktabgacha ta’lim tashkiloti faoliyatini yo‘lga qo‘ydi.

Shuningdek, tadbirkorlikka qiziquvchi yoshlarni biznes va tadbirkorlik ko‘nikmalariga o‘qitish hamda ularning innovatsion, startap va biznes loyihalarini moliyalashtirish tizimi yaratildi. Mazkur yo‘nalish bo‘yicha o‘quv dasturlari tayyorlanib, bugungi kunga qadar 91 nafar yoshning 44,3 milliard so‘m qiymatdagi istiqbolli loyihalari moliyalashtirildi. O‘tgan davr mobaynida 95 ming nafar yosh doimiy ish o‘rniga joylashtirildi.

Samarqand viloyati Nurobod tumani Sazag‘an mahallasida yashovchi Furqat Karimov ham tadbirkorlik faoliyatini yo‘lga qo‘yish maqsadida ushbu loyiha doirasida 300 million so‘m imtiyozli kredit mablag‘i olib mebel ishlab chiqarish faoliyatini yo‘lga qo‘ygan. Bugungi kunda 8 nafar mahalla yoshlarining doimiy bandligini ta’minlash bilan birga, oylik aylanma mablag‘ hajmini 100 million so‘mga yetkazdi.

Yoshlarga zamonaviy kasblar, axborot texnologiyalari va xorijiy tillarni o‘rgatishni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashning yangicha tartibi – “Kelajak kasblari” loyihasi ham joriy etilgan. Ushbu loyiha doirasida joriy yil davomida 3 ming 251 nafar yoshning o‘qish xarajatlarining 8,7 milliard so‘m miqdorida mablag‘i qoplab berildi.

“Ishga marhamat” monomarkazlari, kasb-hunarga o‘qitish markazlari va maskanlari orqali 43 ming 554 nafar yosh bir qator kasb-hunarga o‘qitildi.

Yoshlar bandligini ta’minlash borasida ta’lim muassasalari o‘quvchi-talabalarini kasb-hunarga yo‘naltirish, kelajakda mehnat bozorida talab yuqori bo‘lgan kasblarni o‘rgatishga qaratilgan “Skills Camp” loyihasi amalga oshirilib, ushbu loyiha doirasida 1000 nafar IT, kiberxavfsizlik, sun’iy intellekt, media, piar, SMM, turizm, brending, xorijiy tillar, biznes, startap, ta’lim, pedagogika, xalqaro huquq va munosabatlar, moliya, iqtisod, arxitektura va landshaft sohalariga qiziqqan yoshlar qamrab olindi.

Bundan tashqari, yoshlarni kasb-hunar o‘rganishga qiziqtirish, ularning bandligini ta’minlash maqsadida 2023 yildan boshlab “Besh tashabbus olimpiadasi” doirasida ilk marotaba tikuvchilik, sartaroshlik, oshpazlik, qandolatchilik va hunarmandchilik yo‘nalishlarida 4 bosqichda “Kasblar tanlovi” tashkil etildi. Tanlovda ishtirok etish maqsadida “Beshtashabbus.uz” elektron platformasi orqali respublika bo‘yicha jami 732 ming 120 nafar yosh ro‘yxatdan o‘tib, loyihada qatnashish istagini bildirdi. Tanlovda ishtirok etgan 4 ming 160 nafar yoshni rag‘batlantirish uchun jami 9 milliard 160 million so‘m miqdorida mablag‘ ajratilib, tegishli soha bo‘yicha asbob-uskunalar bilan taqdirlandi. Tanlov g‘oliblari o‘z faoliyatlarini yo‘lga qo‘yishi uchun 1-o‘ringa 100 millionso‘m, 2-o‘ringa 75 million so‘m, 3-o‘ringa 50 million so‘m miqdorida pul mukofotlari berildi.

– Ushbu mablag‘lar evaziga 5 ta to‘g‘ri chokli tikuv mashinasi, 2 ta overlog mashinasi, 2 ta maxsus dazmol hamda 2 ta ish stoli va stullar sotib olib, o‘z faoliyatimni kengaytirdim, – deydi tanlovning “tikuvchilik” yo‘nalishida 1-o‘rinni qo‘lga kiritgan qashqadaryolik Javohir Shoqulov. –Natijada bugungi kunda 6 nafar yoshning doimiy bandligini ta’minladim, 12 nafar mahalla yoshlarini esa shogirdlikka olib, kasbimni o‘rgatyapman.

Xorazm viloyati Yangibozor tumani Shoirlar mahallasida yashovchi Og‘abek Yuldashev “Yoshlar daftari”ga kiritilgan. Unga “Ye-Auksion” orqali 30 sotix yer maydoni ajratilgan. Og‘abekning aytishicha, bugungi kunda ushbu yer maydoniga pomidor ekib, 3,5 tonna hosil olishga, 14 million so‘m daromad qilishga erishdi.

Darvoqe, joylarda ishsiz yoshlarning daromad manbaini yaratish orqali bandligini ta’minlash maqsadida zaxiraga qaytarilgan yer maydonlarini dehqon xo‘jaligi tashkil etgan holda sabzavotchilik, poliz, dukkakli, moyli ekinlar, kartoshka yetishtirish kabi loyihalarni amalga oshirish uchun fuqarolarga 0,10 gektardan 1 gektargacha yerlarni ochiq elektron tanlov orqali 30 yilga ijaraga berish tizimi joriy etilgan edi. 2023 yilning 9 oyi davomida ushbu tizim orqali 79 ming 594 nafar yoshga 29 ming 534 gektar yer maydoni ochiq elektron tanlov orqali 30 yilga ijaraga berildi.

Xulosa qilib aytganda, yosh tadbirkorlarni qo‘llab-quvvatlash orqali ishsizlikni kamaytirishga va aholi turmush darajasini oshirishga erishish mumkin.  O‘z navbatida, yoshlar tadbirkorligining qo‘llab-quvvatlanishi iqtisodiyot tarmoqlarini rivojlantirishga, sarmoya jalb etishga ham hissa qo‘shadi.

Shuningdek, yosh tadbirkorlar odatda bozorga yangi g‘oyalar va innovatsion mahsulotlar yoki xizmatlar bilan kirib keladi. Bu mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirish va raqobatbardoshligini oshirishga xizmat qiladi. Muhimi, yosh tadbirkorlarni qo‘llab-quvvatlash orqali mamlakatda ishbilarmonlik muhiti yaxshilanishiga erishilayotir.

Mohigul Qosimova,

O‘zA