Prezidentimizning “Axborot texnologiyalari yordamida sodir etiladigan jinoyatlarga qarshi kurashish faoliyatini yanada kuchaytirishga qaratilgan chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarorining ahamiyati haqida Huquqni muhofaza qilish akademiyasi rahbarining birinchi o‘rinbosari Yevgeniy Kolenko munosabat bildirdi:

– Raqamli texnologiyalar  jadal rivojlanishi bilan  axborot tizimlari  jamiyat hayotining barcha sohalariga kirib keldi. Bu aholining muhim xizmatlardan keng foydalanishiga va ularning sifati va  tezligi oshishiga sharoit yaratdi. Muhimi, bu shaffoflikni ta’minlash, turli  byurokratik to‘siqlarni bartaraf etish va korrupsiya darajasini pasaytirish imkonini berdi.  

Biroq  raqamlashtirishning afzalliklari bilan birga,  jiddiy xavflari borligi sir emas. Kiberjinoyatlar soni o‘sishi bilan birga, ularning murakkablashib borayotgani kuzatilayotir. Ushbu jinoyatlarni sodir etish usullari  tobora murakkablashib bormoqda. Fishing hujumlari, viruslar, soxta qo‘ng‘iroqlar, shaxs (drop)lardan foydalanish sxemalarigacha,  to‘lov tizimlarini buzib kirish va shaxsga doir ma’lumotlarni o‘g‘irlashgacha bo‘lgan  jinoyatlar shular jumlasidandir.  

Bunday sharoitda  kibertahdidlarga qarshi kurashishdagi mavjud  yondashuvlarni tubdan modernizatsiya qilishga talab kuchayishi tabiiy hol. Qonunchilik, texnik baza, ta’sir ko‘rsatish va kadrlar tayyorlash  mexanizmlari vazyatga qarab doimiy takomillashtirilishi kerak.  

Davlatimiz rahbarining yangi qarori aynan shunga  qaratilgan. Bu hujjat axborot texnologiyalaridan foydalangan holda sodir etiladigan  jinoyatlarga qarshi kurashish sohasida  yagona va maqsadli  davlat siyosatini shakllantirishda muhim qadam bo‘ldi.  

Korrupsiyaga qarshi kurashish milliy kengashining kengaytirilgan  yig‘ilishida belgilangan  topshiriqlar ijrosi doirasidagi mazkur qaror  O‘zbekistonda kiberjinoyatlarning oldini olish va fosh etishga doir  chora-tadbirlarni  har tomonlama kuchaytirishga qaratilgan keng ko‘lamli  strategik tashabbus hisoblanadi. Unda  ushbu turdagi tahdidlarga qarshi kurashishning  tashkiliy va  huquqiy jihatlari qamrab olingan.  

Mazkur qaror  raqamli tahdidlarning jadal  o‘sishi sharoitida  muhim va o‘z vaqtida qabul qilingan hujjat bo‘ldi. Qarorda faqat chora-tadbirlar keltirilibgina qolmay, balki kiberjinoyatga qarshi kurashish bo‘yicha samarali  tizimni yaratishga bo‘lgan yaxlit yondashuv  taklif etilgan. Unda qonuniy tartibga solish va  texnik yechimlardan tortib, profilaktik chora-tadbirlar, idoralararo va xalqaro hamkorlikkacha bo‘lgan muhim yo‘nalishlar qamrab olingan.    

Qarorda raqamli sohadagi kiberhujumlardan himoya  qilishni   ta’minlovchi  mustahkam  huquqiy asosni  yaratishga  e’tibor qaratilgani  alohida ahamiyatga ega. Unda huquqni muhofaza qilish organlari va moliya tashkilotlaridan tortib, telekommunikatsiya kompaniyalari va  fuqarolar, umuman, barcha ishtirokchilarning roli va javobgarligi belgilandi.  

Hujjatdagi qoidalarni amalga oshirish  natijasida O‘zbekistonda kibertahdidlarga qarshi kurashish sezilarli darajada yaxshilanadi. Chunki, sohaning modernizatsiya qilinishi  xavfsiz raqamli muhitni shakllantirish imkonini beradi. Aholining zamonaviy  texnologiyalarga bo‘lgan ishonchini hamda axborot xavfsizligi sohasida mamlakatimizning xalqaro nufuzini oshiradi.

Kiberjinoyatlarga  qarshi kurashish sohasidagi salohiyatni  mustahkamlashga yo‘naltirilgan keng ko‘lamli institutsional va tashkiliy-amaliy chora-tadbirlarni amalga oshirish qarordagi muhim yo‘nalishlardan biridir. Bu  oddiygina texnik chora-tadbirlar emas, balki davlat organlari negizida zamonaviy chaqiriqlarga  samarali javob bera oladigan  mustahkam infratuzilmani  yaratishdir.  

Xususan,  Bosh prokuratura tizimida kiberjinoyatga qarshi kurashish sohasida qonuniylikni ta’minlaydigan  maxsus bo‘lim tashkil etiladi. Quyi prokuratura  organlarida ham  xuddi shunday  bo‘limlar shakllantiriladi.  

Prokurorlik nazoratini amalga oshiradigan  maxsus bo‘limlarning tashkil etilishi ushbu sohada tergovning qonuniyligini ta’minlaydi. Bu huquqbuzarliklarni  tezkor aniqlash, tergov harakatlari sifatini oshirish va jabrlanuvchilarning huquqlari himoyasini kuchaytirish hamda bunday toifadagi ishlarni tergov qilishning yagona amaliyotini shakllantirish imkonini beradi.  

Kibertahdidlar maxsus bilim va ko‘nikmalarni talab etgani uchun  qarorda yuqorida ko‘rsatilgan bo‘linmalar va Huquqni muhofaza qilish akademiyasining barcha xodimlari joriy yil 1 iyulgacha  majburiy malaka oshirish kurslarida o‘qishlari  ko‘zda tutilgan. Bu ularning  raqamli kriminalistika, texnik tahlil va  axborot xavfsizligi sohasida  huquqni qo‘llash amaliyoti  bo‘yicha zamonaviy  bilimlarga ega bo‘lishini kafolatlaydi.  

Huquqni muhofaza qilish akademiyasi Raqamli kriminalistika  ilmiy-tadqiqot instituti  tarkibida Kiberjinoyatchilikka qarshi kurashish va raqamli tergovga ko‘maklashish markazi  tashkil etiladi.  

Kiberjinoyatlarni sodir etish sabablari va  sharoitlarini ilmiy jihatdan o‘rganish markazning muhim faoliyat yo‘nalishlaridan biri bo‘ladi. Nafaqat  statistik tahlil, balki  raqamli muhitda jinoyatlarni  sodir etishga ko‘maklashuvchi ijtimoiy-psixologik, tashkiliy va texnik  omillar chuqur tadqiq etiladi.  

Kiberjinoyatlarni tergov qilish va fosh qilish samaradorligini oshirishga qaratilgan  ilmiy asoslangan  tavsiyalarni ishlab chiqish  ikkinchi muhim  yo‘nalish bo‘ladi.  

Markaz tergov organlari amaliyotini  tahlil qilish,  muammoli holatlarni aniqlash, raqamli dalillar taktikasi, ularni to‘plash va  baholash  bo‘yicha  uslubiy tavsiyalarni berish bilan shug‘ullanadi. Bu jinoiy-protsessual faoliyat sifatini oshirish va  fosh etilmagan jinoyatlar  sonini kamaytirish imkonini beradi.  

Raqamli tergov sohasida ta’lim jarayoniga  uslubiy ko‘mak ko‘rsatish  markazning muhim vazifalaridan biri bo‘ladi. O‘quv dasturlarini yangilash, yangi kurslar, seminar va treninglar  tayyorlashda ilmiy ishlanmalardan foydalaniladi. Bu, nafaqat yuridik, balki zarur texnik bilimlarga ega mutaxassislarni tayyorlash imkonini ham beradi. Bu, ayniqsa, jadal rivojlanayotgan texnologiyalar va raqamli makonda jinoyatchilikning doimiy o‘zgaruvchan shakllari sharoitida juda dolzarbdir.  

Mazkur qaror mamlakatimizda kiberxavfsizlikning  zamonaviy  tizimini shakllantirishda muhim  qadam bo‘ldi. Barqaror raqamli muhitni yaratishda davlat, xususiy sektor va jamiyatning sa’y-harakatlarini birlashtirishda muhim vektor vazifasini ham bajaradi.  

Norgul Abduraimova, O‘zA