O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev yaqinda Buxoro – Urganch – Xiva temir yo‘lini elektrlashtirish jarayoni va Janubiy Koreyaning “Hyundai Rotem” tez yurar poyezdlarini xarid qilish rejasi bilan tanishdi. O‘zA muxbiri Respublikamizda bunday yirik infratuzilma loyihalarini qo‘llab-quvvatlash va moliyalashtirishda munosib o‘rniga ega Koreya Eksport-import bankining Toshkentdagi vakolatxonasi rahbari Kang Sangjin bilan suhbatlashdi.

– Janob Kang, dastlab Koreya Eksport-import bankining mamlakat va xalqaro miqyosdagi tajribasi, shuningdek O‘zbekiston iqtisodiyoti rivojiga qo‘shayotgan hissasi haqida gapirib bersangiz?

– Koreya Eksport-import banki (KEXIM) 1976 yil tashkil etilgandan beri asosiy siyosatga asoslangan moliya instituti sifatida Janubiy Koreya iqtisodiy taraqqiyotida markaziy o‘rin egallab kelmoqda. Koreya hamon cheklangan kapital va texnologiyaga ega rivojlanayotgan mamlakat bo‘lgan bir payt KEXIM eksportga yo‘naltirilgan kompaniyalar, asosiy tarmoqlar va xorijdagi zavod va resurslarni rivojlantirish loyihalarini strategik moliyalash orqali eksportga asoslangan sanoatlashuvni qo‘llab-quvvatladi. Bu mamlakatning global raqobatbardoshligini oshirishga sezilarli hissa qo‘shdi.

Biz xususiy moliya institutlari jazm qila olmaydigan tavakkalchilikni zimmamizga olib, Iqtisodiy rivojlanish bo‘yicha hamkorlik jamg‘armasi (EDCF) doirasida eksport krediti, kafolat, loyihani moliyalashtirish va imtiyozli kredit kabi qator vositalarni taklif qilish orqali moliyaviy bo‘shliqni to‘ldirdik. Shu orqali nafaqat koreys kompaniyalari faoliyati xorijda kengayishiga ko‘maklashdik, balki hamkor mamlakatlar infratuzilmasi va sanoati rivojiga ham hissa qo‘shdik. Shu tariqa muassasamiz Koreyaning yordam oluvchidan donorga aylanishida muhim o‘rin tutdi.

Yillar davomida to‘plangan malaka va tajribamiz Koreyaning to‘rt maxsus strategik hamkorlaridan biri – O‘zbekiston Respublikasi bilan hamkorligi haqida bevosita ma’lumot bera oladi. Biz temir yo‘l, sog‘liqni saqlash, raqamli infratuzilma, energetika kabi muhim tarmoqlarda milliy taraqqiyotning ustuvor yo‘nalishlari va islohotlar kun tartibiga chambarchas moslashtirilgan moliyaviy yechimlarni faol taqdim etyapmiz.

KEXIM nafaqat moliya bilan ta’minlash, balki Koreya texnologiyalari, nou-xau (know-how – ishning ko‘zini bilish) va institutsional salohiyat ulashish va o‘zaro ishonchga asoslangan uzoq muddatli hamkorlik o‘rnatishga intiladi. Maqsadimiz Koreyaning muvaffaqiyatli tajribasiga asoslangan, muntazam o‘sishga qaratilgan sheriklik orqali O‘zbekiston barqarorligini qo‘llab-quvvatlashdir.

Muxtasar aytganda, bankimizning milliy iqtisodiyot yuksalishini qo‘llab-quvvatlash jarayonidagi merosi bugun O‘zbekiston bilan birga sezilarli qiymat yaratishda davom etmoqda va bu mamlakatlarimiz farovonligini ta’minlashga ko‘maklashadi.

– O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev yaqinda Buxoro – Urganch – Xiva temir yo‘lini elektrlashtirish yakuni va Koreyadan tez yurar poyezdlar xarid qilish rejasi bilan tanishdi. Umuman, bunday yirik loyihalarni moliyalashtirishda KEXIM qanday rol o‘ynaydi?

– Koreya Eksport-import banki (KEXIM) O‘zbekiston milliy infratuzilmasini rivojlantirish va uzoq muddatli o‘sishni qo‘llab-quvvatlashda strategik siyosat bo‘yicha moliya hamkor hisoblanadi. Turli moliyalashtirish vositalaridan foydalangan holda bankimiz ikki davlat o‘rtasidagi iqtisodiy sheriklikni chuqurlashtirishga faol hissa qo‘shmoqda.

Buxoro – Urganch – Xiva temir yo‘lini elektrlashtirish jarayoni va Koreyadan tez yurar poyezdlar xarid qilish rejasi Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan shaxsan ko‘rib chiqilgani bizni quvontirdi, albatta. Zero, bu ikki tashabbus KEXIM tomonidan qo‘llab-quvvatlanayotgan eng muhim infratuzilma loyihalari hisoblanadi.

Bankimiz yuqori tezlikda harakatlanuvchi tarkib yetkazilishi uchun imtiyozli kredit ajratdi. Bu mablag‘ rivojlanayotgan mamlakatlar uchun Koreya hukumati rasmiy rivojlanish yordami – ODA vositasi hisoblangan Iqtisodiy rivojlanish va hamkorlik jamg‘armasi (EDCF) orqali o‘tkaziladi. Mazkur tashabbus O‘zbekiston g‘arbida mintaqaviy aloqa va iqtisodiy faollikni sezilarli darajada kuchaytirishi kutilyapti. Qolaversa, muvaffaqiyatli hamkorlikning davomi sifatida KEXIM Toshkent – Samarqand tez yurar yo‘lovchi temir yo‘li loyihasi texnik-iqtisodiy asosini ham qo‘llab-quvvatlamoqda. Uzoq muddatli imtiyozli moliyalashtirish va milliy temir yo‘l tarmog‘ini mustahkamlash uchun zamin yaratish maqsadi ko‘zlangan bu tadqiqot EDCF texnik hamkorlik granti dasturi yordamida moliyalashtiriladi.

O‘zbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy infratuzilma loyihalari, jumladan shifoxona, maktab, temir va avtomobil yo‘llari barpo etish uchun faol joriy etilgan EDCFdan tashqari, KEXIM boshqa turli moliyaviy vositalardan foydalanib infratuzilma va sanoat rivojini qo‘llab-quvvatlamoqda.

Masalan, ECA (eksport-kredit agentligi) moliyasi ko‘magida, koreys kompaniyalari ishtirokida amalga oshirilayotgan 1 milliard dollarlik Surg‘il gaz konini o‘zlashtirish va 600 million dollar qiymatga ega O‘zbekiston GTL zavodi kabi yirik energetika infratuzilmasi loyihalari Koreya Respublikasi – O‘zbekiston sanoat hamkorligi mezonini belgilaydi.

Bundan tashqari “O‘zmilliybank”, “Asaka bank” va “O‘zsanoatqurilishbank” kabi mahalliy hamkorlar bilan banklararo moliyalashtirish vositalari orqali KEXIM Koreya – O‘zbekiston o‘zaro savdosi rivojlantirilmoqda. Xususan, “Kia Motors” tomonidan avtomobil va boshqa sanoat mahsulotlari yetkazib berish qo‘llab-quvvatlanib, real iqtisodiyotga bevosita hissa qo‘shilyapti.

KEXIM hozir yangi tashkil etilgan, yarim o‘tkazgich, batareya va muhim minerallar orqali strategik ta’minot zanjirini mustahkamlashga qaratilgan Ta’minot zanjirini barqarorlashtirish jamg‘armasi yordamida O‘zbekiston bilan hamkorlik salohiyatini o‘rganmoqda. Muayyan loyihalar hali ishga tushirilmagan bo‘lsa-da, Jamg‘arma kelajakda ikki davlat sanoati qiymat zanjirini moslashtirish uchun istiqbolli yo‘lni taklif etadi.

Xususiy sektorni rivojlantirish sarmoyasi (PDIF) davlat resursini xususiy kapital bilan uyg‘unlashtirish orqali davlat-xususiy sheriklik tizimini qo‘llab-quvvatlaydi. Ayni payt muassasamiz respublikada sog‘liqni saqlash, ta’lim va logistika sohasidagi infratuzilma loyihalariga PDIF sarmoyasini jalb etishga faol intilmoqda. Bu muhim xizmatlar yanada samarali va barqaror tarzda ko‘rsatilishini ta’minlaydi.

Shu bilan birga KEXIM O‘zbekistonning yashil o‘sish, raqamli transformatsiya va sog‘liqni saqlash infratuzilmasi kabi asosiy rivojlanish ustuvorliklariga strategik urg‘u beradi.

Yashil rivojlanish sohasida O‘zbekistonning kam uglerodli iqtisodiyotga o‘tishini qo‘llab-quvvatlash maqsadida biz qayta tiklanadigan energiya, energiya samaradorligi va ekologik toza transport loyihalarini ilgari surmoqchimiz.

Raqamli transformatsiyada zamonaviy raqamli iqtisodiyotni barpo etishga ko‘maklashish maqsadida aqlli ta’lim, elektron hukumat va raqamli sog‘liqni saqlash tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlaymiz.

Sog‘liqni saqlash sohasida barqarorlik va samaradorlikni ta’minlaydigan integratsiyalashgan operatsion model orqali Toshkent shahrida kompleks tibbiy klaster, jumladan kattalar va bolalar shifoxonalari, milliy onkologiya markazi va tibbiyot universitetini rivojlantirishga hissa qo‘shish rejalashtirilgan.

Ushbu moliyaviy vositalardan strategik maqsadlarda foydalanish orqali, ya’ni Iqtisodiy rivojlanish va hamkorlik jamg‘armasi imtiyozli krediti, Eksport-kredit agentligi loyihalari moliyaviy manbalari, Banklararo kredit tizimi, Ta’minot zanjiri barqarorligi jamg‘armasi va Xususiy sektorni rivojlantirish sarmoyasi ko‘magida Koreya Eksport-import banki shunchaki moliyalashtirish emas, balki O‘zbekiston taraqqiyoti yo‘lida ishonchli va uzoq muddatli hamkorga aylanishni maqsad qilgan. Biz mamlakatlarimiz o‘rtasidagi o‘zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirish barobarida O‘zbekistonning islohotlar kun tartibi va milliy ustuvorligiga mos moliyaviy yechimlar taqdim etish tarafdorimiz.

– Ma’lumki, KEXIM qariyb 1 milliard dollarlik Ustyurt gaz-kimyo majmuasi loyihasining asosiy kreditorlaridan biri hisoblanadi. Ushbu hamkorlik bank uchun nechog‘li ahamiyatli?

– Darhaqiqat, Koreya Eksport-import banki O‘zbekistonda neft va gaz-kimyo bo‘yicha yirik loyihalarning asosiy xalqaro moliyachilaridan biridir.

Surg‘il gaz koni negizidagi Ustyurt gaz-kimyo majmuasi yirik inshoot qurish bo‘yicha umumiy qiymati 4 milliard dollarlik muhim ob’ekt hisoblanadi. Mazkur loyiha teng nisbatda “O‘zbekneftgaz”ga tegishli qo‘shma korxona – “Uz-Kor Gas Chemical” maxsus maqsadli kompaniyasi va “Koreya gaz korporatsiyasi (KOGAS)”, “Lotte Chemical” va Qayta tiklanadigan energiya, xususan shamol elektr stansiyalariga ixtisoslashgan GS E&R kompaniyalaridan tashkil topgan Koreya konsorsiumi orqali amalga oshirildi. Bankimiz mazkur tashabbusni to‘g‘ridan-to‘g‘ri moliyalashtirish uchun 1 milliard dollar ajratdi. Bu O‘zbekiston tarixidagi ilk shunday bitim bo‘lib, Koreya va O‘zbekiston resurslari uyg‘unlashuviga doir eng yorqin misol sifatida keng miqyosda e’tirof etilgan. Koreya kompaniyalari loyihalash va qurishdan boshlab, ob’ektni foydalanishga topshirish va mahsulot olishgacha bo‘lgan butun jarayonda daromadni imkon darajasida oshirib, Markaziy Osiyoda Koreya yetakchiligidagi resurslarni rivojlantirish namunasini namoyish etdi.

Ikkinchidan, Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasi yaqinida joylashgan GTL (Gazdan suyuqlikka) zavodi loyihasi tabiiy gazni bir sutkada 38 ming barrelni qayta ishlash quvvatiga ega bo‘lgan dizel, kerosin, nafta kabi qimmatbaho neft mahsulotlariga aylantirishga qaratilgan. Ushbu loyiha faqat “O‘zbekneftgaz” tomonidan ilgari suriladi va KEXIM tomonidan 600 million dollar to‘g‘ridan-to‘g‘ri moliyalash – 500 million dollar kredit va 100 million dollar kafolat sifatida taqdim etildi. Hyundai Engineering va Hyundai E&C loyihalash va xarid qilish uchun mas’ul bo‘lgan, 120 dan ortiq Koreyaning kichik va o‘rta kompaniyalari uskunalar yetkazib berishda ishtirok etgan, natijada Koreyada xaridlar nisbati 70 foizdan oshdi.  Boshqa mintaqalardagi shunga o‘xshash loyihalar uchun odatiy 30 foiz bilan solishtirganda ajoyib ko‘rsatkich. Loyiha Koreya sanoatining Markaziy Osiyodagi xorijdagi ishtirokini kengaytirishga sezilarli hissa qo‘shdi.

Har ikkala loyiha ham KEXIM uchun muhim strategik ahamiyatga ega. Moliyaviy yordamga qo‘shimcha ravishda, Bank dastlabki bosqichlardanoq faol rol o‘ynadi – moliyalashtirish tizimini tuzish, shartlarni kelishish va tijorat banklari o‘zlashtira olmaydigan suveren va loyiha tavakkalchiligini o‘z zimmasiga oldi. Bu loyihalar nafaqat muvaffaqiyatli sanoat kooperatsiyasi, balki ikki tomonlama ishonch timsoli va O‘zbekistondagi koreyscha rivojlanish moliyasining flagman modellaridir.

To‘g‘ridan-to‘g‘ri loyihalarni moliyalashtirishdan tashqari, KEXIM O‘zbekistonning asosiy tijorat banklari, jumladan, O‘zmilliybank, Asaka bank va O‘zsanoatqurilishbank bilan kreditlash bo‘yicha kelishuvlar kabi bilvosita moliyalashtirish mexanizmlari orqali rivojlanish bo‘yicha hamkorlikni kengaytirdi. Ushbu inshootlar mahalliy korxonalar uchun uzoq muddatli moliyalashtirish imkoniyatlarini kengaytiradi va Koreya-O‘zbekiston xususiy sektori savdo va sanoat hamkorligini kengaytirishga yordam beradi.

O‘zbekiston bilan o‘zaro manfaatli va uzoq muddatli sarmoyaviy hamkorlikni rivojlantirishda KEXIM va sizning fikringizcha, Koreya ishbilarmon doiralarining strategik manfaatlari qanday? Kelajakdagi hamkorlik uchun – O‘zbekistonning qaysi sohalari yoki loyihalarini eng istiqbolli deb hisoblaysiz?

– Koreya Eksport-import banki Koreya va O‘zbekiston uchun o‘zaro manfaat keltiradigan amaliy, uzoq muddatli va barqaror hamkorlikni yo‘lga qo‘yish tarafdori. Bankimiz faqat qisqa muddatli yutuqlarga e’tibor qaratish o‘rniga, o‘zining rivojlanish tajribasi va siyosatga asoslangan moliyaviy vositalaridan foydalangan holda, xuddi Koreyada bo‘lgani kabi, O‘zbekiston biznes va tarmoqlarini mazmunli o‘sishga erishishda qo‘llab-quvvatlashni maqsad qilgan.

O‘zbekiston o‘zining so‘nggi islohotlari va liberallashuvi, dinamik va jozibador investitsiya muhitini yaratish orqali ajoyib muvaffaqiyatlarga erishdi. Koreya kompaniyalari uchun O‘zbekiston asosiy uzoq muddatli hamkor sifatida namoyon bo‘lmoqda, ayniqsa, sanoat tuzilmasi, texnologik imkoniyatlar va rivojlanish ehtiyojlari bo‘yicha ikki davlatning bir-birini to‘ldiruvchi xususiyatini hisobga olgan holda.

Kelajakdagi hamkorlikning eng istiqbolli tarmoqlariga quyidagilar kiradi:

• Transport infratuzilmasi, xususan, temir yo‘l va shahar tranzit tizimlarini modernizatsiya qilish, bu ikki tomonlama hamkorlik uchun kuchli imkoniyatlar yaratadi.

• Sog‘liqni saqlash, bu yerda KEXIM O‘zbekiston sog‘liqni saqlash tizimini mustahkamlash va aholi salomatligini yaxshilashga ko‘maklashish maqsadida Toshkent tibbiyot klasterini, jumladan, kattalar shifoxonasi, bolalar shifoxonasi, milliy onkologiya markazi va tibbiyot universitetini ishlab chiqish va ekspluatatsiya qilish loyihasini qo‘llab-quvvatlamoqda.

• Barqaror, kam uglerodli rivojlanishni rag‘batlantirish uchun qayta tiklanadigan energiya, energiya samaradorligi va ekologik toza transport infratuzilmasiga e’tibor kuchaygan holda yashil o‘sish.

• O‘zbekistonning sanoat modernizatsiyasi va raqamli iqtisodiyotini rivojlantirishga ko‘maklashuvchi aqlli ta’lim, raqamli sog‘liqni saqlash va AKT infratuzilmasini qo‘llab-quvvatlash orqali raqamli transformatsiya.

• Bundan tashqari, ayollar tadbirkorligi, kasb-hunarga o‘rgatish va yoshlar bandligi kabi inklyuziv rivojlanish sohalari ham asosiy ustuvor yo‘nalish hisoblanadi. KEXIM ushbu muhim tarmoqlarni qo‘llab-quvvatlash uchun o‘z dasturlari va moliyaviy vositalarini kengaytirmoqda.

Bir so‘z bilan aytganda, KEXIM an’anaviy moliyalashtirish doirasidan o‘tib, O‘zbekiston bilan rivojlanishning haqiqiy hamkori sifatida hamkorlik qilishga intiladi – umumiy farovonlik, sanoat kooperatsiyasi va chuqur o‘zaro ishonch orqali ikki mamlakat birga rivojlanadigan kelajakni qurishga yordam beradi.

Mazmunli suhbat uchun tashakkur, janob Kang!

O‘zA muxbiri Muharrama Pirmatova suhbatlashdi.