Ўзбек миллий каштадўзлиги халқ ҳунармандчилик санъатининг энг қадимий турларидан бўлиб, у кийимлар ва буюмларни безашда ҳамда рўзғор безак буюмлари тайёрлашда қадимдан қўлланилган.

Самарқандлик каштадўз Мавлуда Ҳамдамова каштадўзлик фаолиятини онаси Нарзи Низомовадан ўрганиб, ўзи 1978 йилдан буён мустақил фаолият юритиб келмоқда. У фаолиятини Ургут туманининг Ғўс қишлоғида бошлаб, бугунги кунда Самарқанд шаҳридаги “Самарқанд ҳунармандлар маркази”да устахона ташкил қилиб, каштачилик соҳаси равнақига ўзининг муносиб ҳиссасини қўшиб келмоқда. У 18 нафар аёлни доимий иш билан таъминлаган. 

Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, Мавлуда Ҳамдамова Ургут туманида биринчи бўлиб каштачилик соҳасини амалий санъат ва касб даражасига олиб чиқди. 2010 йилда Самарқанд шаҳрининг Тошкент кўчасида каштачилик буюмлари билан савдо қилувчи дўкон очди, ўнлаб аёллар ишли бўлиб, доимий даромад манбаига эга бўлди. 

М.Ҳамдамова уйидаги устахонасига ўзбек халқ амалий санъати шайдолари бўлган чет эллик сайёҳларни чорлаб, Ғўс қишлоғини туризм масканларидан бирига айлантирди. ХХ асрда кашталар асосан фабрикада ишлаб чиқарилган матоларда, кимёвий бўёқлар билан рангланган иплар билан тикиларди. М.Ҳамдамова эса қадимий анъаналарни қайта тиклади. Бунинг учун Ургутнинг турли қишлоқ ва маҳаллаларини кезиб, каштачиликда қадим замонларда ишлатилган нақш турларини чуқур ўрганди. Изланишлари самарасида бадиий кашталарнинг “босма”, “йўрма” ва “чинни хаёл” чоклардан фойдаланиш услублари қайта ўзлаштирилди. Натижада кашталар қўлда тўқилган бўз, адрас ва шойи газламаларда тикилиши йўлга қўйилди. У ипларни бўяшда табиий ранглар ишлатилишини татбиқ қилди ҳамда бу нақшлар яна каштачилик буюмларига қўлланиладиган бўлди. 

М.Ҳамдамова анъанавий услубда деворга осиладиган йирик безак буюмлари: сўзана, палак, гулкўрпа, тахмонга тутиладиган пардалар, жойпўш, зардевор, бўғжома, рўйжолар, шунингдек, ойнахалта, чойхалта, белбоғ, ёстиқчалар тўқишни кенг йўлга қўйди. 

У ҳаёти ва фаолиятини шу маданий меросни сақлаш, қайта тиклаш, уни умумжаҳон маданий меросининг бир қисми сифатида дунёга машҳур қилишга бағишламоқда. 

2013 йил “Ташаббус-2013” кўрик-танловининг туман ҳамда вилоят босқичларида биринчи ўринларни эгаллади. Ҳунарманд аёл кўплаб кўргазма ва фестивалларда ўзи тайёрлаган маҳсулотлари билан иштирок этиб келади. 

У фидойилиги, жонкуярлиги билан ҳамкасблари, вилоят ҳунармандлари жамоатчилиги ўртасида ҳурмат қозонган. М.Ҳамдамова оилали, тўрт фарзанднинг онаси, 2010 йилдан бошлаб Республика “Ҳунарманд” уюшмаси Самарқанд вилоят бошқармаси аъзоси ҳисобланади. 

Гулноза Бобоева, ЎзА