Ўзбекистон кичик ва ўрта бизнеснинг иқтисодиётдаги улушини 2025 йилда 55 фоизга, 2030 йилда эса 60 фоизга кўтаришни кўзламоқда. Бу яқинда имзоланган Президент фармонида ўз аксини топган.

Батафсил шарҳ.

Сўнгги беш йилда кичик ва ўрта тадбиркорлар сони 2 карра кўпайди. Уларда 10 миллион 500 минг одам – жами банд аҳолининг 74 фоизи даромад топиб, рўзғор тебратяпти. Иқтисодиёт ҳажмининг ярмидан кўпи, саноат ва экспортнинг учдан бири шу соҳа вакиллари ҳиссасига тўғри келяпти. Ушбу рақамларнинг ўзиёқ мамлакатимиз иқтисодиёти учун кичик ва ўрта бизнес қанчалик муҳимлигини яққол кўрсатиб турибди. 

Яқинда давлатимиз раҳбари кичик ва ўрта бизнес вакиллари билан учрашувда мазкур йўналишни қўллаб-қувватлаш бундан кейин ҳам давлат сиёсатининг устувор йўналишларидан бири бўлишини таъкидлади.

– Тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш – бизнинг стратегик йўлимиз, – деди Шавкат Мирзиёев.

Учрашувда тадбиркорлар ҳам сўзга чиқиб, фаолиятини кенгайтириш, янги бозорларга кириб бориш, стандартларни ўрганиш, бренд яратиш, стартапларни юзага чиқариш бўйича таклифларини айтди. 

Мулоқот якунида Президент: “...бугун муҳокама қилинган, сизларнинг ҳамма таклиф ва ташаббусларингиз ўрин олган фармонни имзолайман. Ушбу фармоннинг барча енгилликлари бугундан қўшимча ҳужжатларни кутмасдан тўғридан-тўғри амалиётга киритилади”, – дея таъкидлаб, мутасаддиларга тегишли топшириқлар берган эди.

Ваъда қилинган ҳужжат: “Кичик ва ўрта бизнеснинг иқтисодиётдаги ўрнини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Президент фармони қабул қилинди.

Фармонга кўра, 2025 йилда кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришнинг асосий мақсадли кўрсаткичлари этиб қуйидагилар белгиланди, жумладан:

– кичик ва ўрта бизнеснинг ялпи ички маҳсулотдаги улушини 55 фоизга, саноатда – 34 фоизга, экспортда – 34 фоизга ва аҳоли бандлигини таъминлашда 75 – фоизга етказиш;

– камида 600 нафар кичик ва ўрта бизнес субъектларининг йириклашишига кўмаклашиш орқали уларни "чемпион" тадбиркорларга айлантириш;

– 100 нафардан кўп ишчиси бор тадбиркорлик субъектлари сонини 4 мингга етказиш.

Айрим тадбиркорларга гаровсиз кредитлар берилади

2025 йил 1 майдан бошлаб қуйидаги механизмлар жорий қилинади: 
         – ўзини ўзи банд қилган шахслар якка тартибдаги тадбиркор (ЯТТ) ёки юридик шахс сифатида давлат рўйхатидан ўтказилганда давлат божи ундирилмайди;
         – ўз фаолиятини тегишинча ЯТТ, микрофирма ёки кичик корхона тоифасигача йириклаштирган ўзини ўзи банд қилган шахслар ва тадбиркорларга Оилавий тадбиркорликни ривожлантириш дастури доирасида 50 миллион сўмгача, Кичик бизнесни узлуксиз қўллаб-қувватлаш комплекс дастури доирасида – 150 миллион сўмгача гаровсиз кредитлар берилади;

– ўз фаолиятини тегишинча ўрта ёки йирик бизнес тоифасигача йириклаштирган тадбиркорларга – 1 йил давомида ҚҚС суммаси ўрнини қоплаш (қайтариш) 7 кун муддатда тезлаштирилган тартибда амалга оширилади.

"Чемпион" тадбиркорлар рўйхати бўлади

Тез ва юқори суръатларда ўсаётган тадбиркорларни "чемпион" тадбиркорларга айлантириш дастури доирасида "чемпион" тадбиркорларга айлантириладиган ташкилотлар рўйхати шакллантирилиб, унга қуйидаги мезонларга жавоб берадиган тадбиркорлар киритилади:

– туман (шаҳар) даражасида – ҳар бир туман (шаҳар)да камида 2 тадан йиллик айланмаси 10 миллиард сўмдан юқори бўлган ва 50 тадан ортиқ иш ўрни яратган тадбиркорлик субъектлари;

– Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳрида –ҳар бир ҳудудда камида 5 тадан йиллик айланмаси 100 миллиард сўмдан юқори бўлган ва 500 тадан ортиқ иш ўрни яратган тадбиркорлик субъектлари;
– республика даражасида – йиллик айланмаси 1 триллион сўмдан юқори бўлган ва 5 мингдан ортиқ иш ўрнини яратган тадбиркорлик субъектлари.

Қорақалпоғистон Республикасида янги тадбиркорларга гаров таъминотига қараб кредит берилади

Фармонга кўра, Қорақалпоғистон Республикасида оилавий тадбиркорликни ривожлантириш дастури доирасида янгидан ташкил этилган ва ҳисоб рақамида етарли маблағлар айланмасига эга бўлмаган кичик ва ўрта бизнес субъектларига уларнинг гаров таъминотидан келиб чиқиб кредит ажратишга рухсат берилади.

Шунингдек, кичик бизнесни узлуксиз қўллаб-қувватлаш комплекс дастури доирасида Ижтимоий ҳимоя ягона реестрида турган ишсиз фуқароларни иш билан таъминлаган кичик ва ўрта бизнес субъектларига ушбу фуқаролар учун ташкил қилинган ҳар бир иш ўрнига қўшимча равишда 10 миллион сўмдан, 10 ва ундан кўп бундай иш ўринларини ташкил қилган субъектларга 100 миллион сўмгача 3 йилгача муддатга йиллик 14 фоиз ставкада айланма маблағларни тўлдириш учун кредит ажратиш амалиёти йўлга қўйилади.                                                                 

Ҳудудларда кичик ва ўрта саноат корхоналарини ривожлантириш бўйича лойиҳа офислари ташкил этилади

2025 йил 1 майдан 20 та туманда Саноатни жадал ривожлантириш бўйича лойиҳа офислари ташкил этилади. Бунда лойиҳа офислари Тошкент шаҳаридан ташқари, барча ҳудудларда (1/2 та туманда) ташкил этилади. Уларга хорижий муҳандис, технолог, дизайнер, бухгалтер ва маркетологлар олиб келинади. Бу мақсадларга шу йилнинг ўзида 100 миллиард сўм ажратилади. 
         Лойиҳа офислари корхоналарга таннархни тушириш, сифат ва технологияни яхшилашга, уларни йириклаштириб, саноат даражасига олиб чиқишга кўмаклашади.

Ўзини ўзи банд қилган шахслар шуғулланиши мумкин бўлган ишлар рўйхати тасдиқланди

Фармон билан 2026 йил 1 январдан бошлаб ўзини ўзи банд қилган шахслар шуғулланиши мумкин бўлган фаолият (ишлар, хизматлар) турлари рўйхати тасдиқланди. Унда фаолиятнинг 72 тури кўрсатилган бўлиб, рўйхат билан ҳужжатнинг 2-иловасида танишингиз мумкин.   

Тадбиркорликка энди қадам қўйганлар учун "биринчи имконият" тамойили жорий этилади

Янги тадбиркорлар "оёққа туриб олиши" учун, айниқса, улар фаолият бошлаган биринчи йилда қўллаб-қувватлаш жуда муҳим. Масалан, охирги уч йилда 17,5 минг корхона ташкил этилганига бир йил тўлмасдан тугатилган.

Эндиликда фармон билан кичик ва ўрта бизнес субъектлари учун соддалашган маъмурий тартиб-таомиллар жорий қилинмоқда.

Унга мувофиқ, 2025 йил 1 июлдан 2028 йил 1 январга қадар кичик ва ўрта бизнес субъектлари зиммасига янги мажбуриятлар юклатилишини назарда тутадиган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни қабул қилишга мораторий эълон қилинади.

Шу билан бирга, тадбиркорлик субъектларига янги тартибга солиш воситаларини белгилашни ёки амалдагиларини кучайтиришни назарда тутувчи норматив-ҳуқуқий ҳужжатларга нисбатан "ягона санадан янги қоидалар" тамойили қўлланади ва ушбу нормаларнинг кучга кириш санаси 1 январь ёки 1 июль этиб белгиланади.

Энг муҳими эса, 2025 йил 1 июлдан 2028 йил 1 январга қадар "Биринчи имконият" тамойили жорий этилади ва унинг доирасида биринчи фаолият йили давомида савдо ва тадбиркорлик соҳаларига оид маъмурий ҳуқуқбузарликни илк бор содир этган кичик тадбиркорлик субъектлари маъмурий жавобгарликдан озод этилади.

Корхонани ихтиёрий тугатишда янги тартиб

2025 йил 1 сентябрдан бошлаб қуйидаги мезонларга бир вақтнинг ўзида жавоб берувчи кичик ва ўрта бизнес субъектларининг фаолиятини ихтиёрий равишда тугатишда солиқ текшируви ўтказилмайди:

– охирги уч йилда товарларни (хизматларни) реализация қилишдан олинган жами даромади 10 миллиард сўмдан ошмаган;

– бюджет ва кредиторлар олдида қарздорлиги мавжуд бўлмаган ҳамда мунтазам равишда солиқ ҳисоботларини тақдим этаётган;

– "Хавфни таҳлил қилиш" электрон тизимида ҳуқуқбузарлик содир этиш хавфи паст даражада таснифланган.

Кичик бизнес учун беш йиллик стратегия

“Буни халқаро молия ташкилотлари ҳам қўллаб-қувватлаб, янги бизнес йўналишлари бўйича илғор тажриба, инновация, технология ва халқаро стандартларни жорий қилишда кўмаклашишга, бунинг учун ҳозирни ўзида 470 миллион доллар ресурс ажратишга тайёр” деган эди давлатимиз раҳбари соҳа вакиллари билан учрашувда.

Фармонга илова қилинган стратегияга кўра, мазкур стратегияни амалга ошириш натижасида 2030 йилгача қуйидаги натижаларга эришиш кутилмоқда:

– кичик ва ўрта бизнеснинг ЯИМдаги улушини – 60 фоизга, саноатда – 40 фоизга, экспортда – 35 фоизга, аҳоли бандлигини таъминлашда – 78 фоизга етказиш;

– ҳар 1000 кишига тўғри келадиган фаолият кўрсатаётган кичик бизнес субъектлари сонини 19 тага етказиш;

– ишчилари сони 100 нафардан юқори бўлган корхоналар сонини 5 мингтага, 10 кишидан юқори бўлган кичик ва ўрта бизнес субъектлари улушини 11 фоизга етказиш;

– Жаҳон банкининг "B-Ready" ҳисоботида ва БМТнинг Электрон ҳукуматни ривожлантириш индекси рейтингида топ-50 ҳамда Глобал стартап экотизими индекси (Global startup ecosystem index) рейтингида топ-75 мамлакатлар қаторидан жой олиш.

Ўйлаймизки, белгиланган мақсадли кўрсаткичларга ҳамда стратегиядан кутилаётган натижаларга тўлиқ эришилади. Бунинг учун зарур ресурслар ва имкониятлар сафарбар этилмоқда. 

Умиджон Қурбонов,

ЎзА