
“Ўзбек олималари” лойиҳасининг бу галги меҳмони физика-математика фанлари доктори, профессор Муҳайё Расуловадир.
Олима 1948 йил 15 мартда Тошкент шаҳрида туғилган. У мактабда ўқиш йилларидаёқ физика-математикага қизиқиб, фан олимпиадаларида қатнашган. 1964 йилнинг августида Кавказдаги Бутуниттифоқ “Орлёнок” лагерида академик Пётр Капица ташкил этган ёш физиклар мактабига Ўзбекистондан вакил сифатида юборилган.
М.Расулова 1966 йил Ўзбекистон Миллий университетининг физика факультетига ўқишга кириб, олийгоҳни 1971 йил назарий физика ихтисослиги бўйича имтиёзли диплом билан тугатди. Шу йилда Ўзбекистон Фанлар академиясининг Ядро физикаси институтининг назарий физика бўлимига катта лаборант сифатида қабул қилинди ва 2015 йилдан ҳозиргача бош илмий ходим бўлиб ишлаб келади.
Ядро физикаси институтидаги иш фаолиятида Расулова институт йўлланмаси билан Украина Фанлар академияси Боголюбов номидаги Назарий физика институтида стажёр, аспирант, кичик илмий ходим, катта илмий ходим лавозимларида академик Дмитрий Петрика бошчилигида илмий иш олиб борди.
Расулованинг илмий ишлари математик статистик физиканинг ўзаро таъсирлашувчи кўп заррали квант тизимлар эволюциясини ифодаловчи Боголюбов квант кинетик тенгламалар занжирининг ечимини топишга бағишланган. Кўп йиллик илмий изланишлари натижасида у дунёда биринчи марта кўп заррали квант тизимлар назарияси асосида ахборотнинг хавфсизлигини тўлиқ таъминловчи криптографик тизимни яратди ва у экспериментал тасдиқланди. Бу натижалар қатор илмий ишларда ривожлантирилди.
Опа олималик ортидан 50 дан ортиқ мамлакатларда илмий изланишлар олиб борди. Италия, Австрия, Германия, малайзиялик энг кучли олимлар билан ҳамкорлик қилди. Ўз тадқиқотларини ҳамкорликда амалиётга татбиқ этиш устида бош қотирди ва кўзланган натижага эришди.
Ўзбекистон Миллий университетида ёшлар билан ишлаб, бир нечта магистр ва 4 та фан доктори тайёрлади.
Муҳайё Расулова ҳамон изланишда. Бугун ўз олдига Ўзбекистонда квант тизимлар назариётчиларини тайёрлашни мақсад қилган.
<iframe width="560" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/KZajd5eC2UI?si=eY6MpnUDlisqtNWP" title="YouTube video player" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share" referrerpolicy="strict-origin-when-cross-origin" allowfullscreen></iframe>
Н.Раҳмонова,
А.Содиқов (видео), У.Тўхтаев (монтаж), ЎзА