Мамлакатимиз аҳолисининг картошкага бўлган йиллик эҳтиёжи ўртача 4 миллион тоннани ташкил этади. 2024 йилда юртимизда жами 3.7 миллион тонна, шундан асосий майдонда 2.7 миллион тонна ва такрорий экин сифатида 1 миллион тонна картошка етиштирилган. Мазкур ҳосилнинг 600 минг тоннаси кейинги мавсумда экиш учун уруғлик сифатида захира қилинган. Талабнинг қолган қисми асосан хориждан келтириладиган импорт ҳисобига қопланмоқда. Бироқ Ўзбекистон нафақат ички эҳтиёжларини қондириши, балки катта миқдорда хорижга экспорт қилиш салоҳиятига ҳам эга мамлакатдир. Фақат барча имкониятлар ишга солинса бас.

Масалан, Тошкент вилоятида жойлашган Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий-тадқиқот институти олимлари томонидан 65 кун давомида пишиб етиладиган картошканинг янги нави ихтиро қилинди. Шу муносабат билан ташкил этилган семинарда Қишлоқ хўжалиги вазирлиги масъуллари, иссиқхона хўжалиги раҳбарлари йиғилиб, иссиқхоналарда «in-vitro» усулида маҳсулот тайёрлаш ва кўчатчиликни йўлга қўйиш бўйича амалий тавсиялар берилди. 

Маҳаллий шароитда яратилган картошка уруғи бозорларимизда 9-10 минг сўмдан таклиф этилаётган бўлса, хориждан келтириладиган уруғлар деҳқонларимизга 5-6 баробар қимматга тушмоқда. Ҳосилнинг мўл бўлиши эса биринчи навбатда сифатли уруғликка бевосита боғлиқдир. 
Илмий-тадқиқот институтида бир йилда лаборатория шароитида «in-vitro» усулида 500 минг дона кўчат етиштириш имкони бор. Фақат келгуси босқичда ўсимлик парвариши учун кўплаб иссиқхоналар зарур бўлади. Бу борада семинар иштирокчилари билан ҳамкорлик қилишга институт тайёр эканлиги айтиб ўтилди. 

Жумладан, институт лабораториясида ҳудудларга мос сифатли уруғлик тайёрланади, бу ўсимликлар касалликларга чидамли бўлади ва катта майдонларга етказиб бериш имкони бор. 

Ушбу усулда уруғлик тайёрлаш 6 босқичда амалга оширилади. Бир йилда икки марта уруғлик тайёрланади. Бу борада кореялик инвесторларнинг жалб қилиниши яхши самара бермоқда. Уларнинг амалий кўмаги билан 1 млн долларлик ускуналар келтирилди ва «in-vitro» картошка уруғчилиги учун замонавий агропоника иссиқхонаси барпо қилинди. Ҳозирда помидор ва булғор қалампири кўчатлари тажриба-синов сифатида парваришлаш йўлга қўйилди. Келгусида иссиқхонадан фақат картошка уруғчилиги учун фойдаланилади. Бир гектар иссиқхона майдонидан 20 тонна сифатли уруғлик олиш режалаштирилмоқда.

Институт томонидан 2024-2025 йиллар давомида сабзавот, полиз ва картошка экинлари селекцияси ва уруғчилиги йўналишида ишлаб чиқариш учун долзарб бўлган муаммоли масалалар ечимига қаратилган 9 та амалий ва инновацион лойиҳалар бўйича тадқиқотлар олиб борилди.

Шунингдек, Жанубий Кореянинг AFASI халқаро ташкилоти билан, БМТнинг Тараққиёт дастури - UNDP, Япония, Латвия давлатлари мутахассислари билан ҳамкорликда жами 5 та халқаро лойиҳа амалга оширилди.

Жанубий Корея корпорацияси раҳбари Ли Хва Сунинг таъкидлашича, илм ва амалиёт билан уйғунликда олиб борилган изланишлар туфайли яратилган янги навлар нафақат Ўзбекистон, балки бутун Марказий Осиё давлатларини тўлиқ уруғлик билан таъминлай олади. Устунлик томони минтақанинг иқлим шароитига тўлиқ мос келади. 

Шунингдек, Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий тадқиқот институти лабораториясида ноанъанавий сабзавотлардан барг карам, пастернак, цикорий салати, зира, артишок, майоран, мелисса, катовник сингари экинларнинг нав намуналари, селекцияси, уларни ўрганиш, интродукция қилиш, селекция учун бошланғич манба ажратиш ва турли экиш муддатлари ва схемаларини мева ҳосилига ҳамда уруғ чиқимига таъсирини ўрганиш бўйича илмий-тадқиқот ишлари олиб борилмоқда.

Институтда сабзавот, полиз экинлари ва картошканинг 230 дан ортиқ нав ва дурагайлари яратилган бўлиб, экиш учун тавсия этилган. Давлат реестрига киритилган сабзавот, полиз ва картошка экинларининг 32 та экин тури бўйича 200 га яқин навлари яратилди ва 19 та навга Интелектуал мулк агентлигидан патент олинди. 

<iframe width="650" height="420" src="https://www.youtube.com/embed/7kW2jkCsryc" title="Kam suv talab qiladigan kartoshka navi yaratildi" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share" referrerpolicy="strict-origin-when-cross-origin" allowfullscreen></iframe>

Санжар Тошпўлатов, Аброр Содиқов, Улуғбек Тўхтаев, ЎзА