Ўзбекистон Республикаси ва Туркманистон ўртасидаги стратегик шериклик изчил ривожланиб, минтақавий ва глобал аҳамиятга эга бўлган янги амалий мазмун билан бойитилмоқда. Президентлар томонидан олиб борилаётган ўзаро ишонч, ҳурмат ва жипслик тамойилларига асосланган сиёсат нафақат икки давлатнинг иқтисодий ўсишини таъминламоқда, балки Марказий Осиё минтақасида тинчлик, барқарорлик ва глобал рақобатбардошликни оширишга хизмат қилмоқда.
Иқтисодий ҳамкорлик: икки миллиард долларлик марра
Ўзбекистон ва Туркманистон ўртасидаги иқтисодий муносабатлар сўнгги йилларда мисли кўрилмаган ўсиш суръатларини намойиш этди. 2017-2024 йиллар даврида ўзаро товар айирбошлаш ҳажми 6,4 бараварга ошиб, 1,14 миллиард АҚШ долларидан ошди. Эндиликда, асосий мақсад — яқин истиқболда бу кўрсаткични 2 миллиард АҚШ долларга етказишдан иборат. Бу ҳамкорлик иқтисодиётларнинг ўзаро тўлдирувчи табиатга эгалиги билан белгиланади: Ўзбекистон экспорти юқори қўшилган қийматга эга маҳсулотлар (кимё, машинасозлик) ҳисобига ўсаётган бўлса, Туркманистон импортида энергия ташувчилар ва нефть маҳсулотлари устунлик қилмоқда. Саноат кооперацияси чуқурлаштирилмоқда, бунинг ёрқин далили сифатида “Шовот-Тошҳовуз” чегараолди савдо зонасининг ишга туширилиши, шунингдек, “Туркманистон – Моторс” ва “Ўзавтосаноат” ўртасида $10 миллионгача сармоя ҳажмидаги қўшма автомобиль ишлаб чиқариш корхонасини ташкил этиш лойиҳасидир.
Қўшилмаслик Ҳаракати ва Превентив дипломатия
Ўзбекистоннинг халқаро майдондаги фаоллиги, айниқса, Қўшилмаслик Ҳаракати (ҚҲ) доирасидаги бўлажак раислиги, глобал муносабатларда тинчлик, мулоқот ва ишонч маданиятини мустаҳкамлашга қаратилган.
Ўзбекистон ҚҲ раислиги даврида тинчлик ва зўравонликдан холилик маданиятини қўллаб-қувватлашга, сиёсий мулоқот асосида давлатлар ўртасида ишончни мустаҳкамлашга асосий эътибор қаратади. Стратегик ташаббуслардан бири — можароларни ҳал қилишдаги саъй-ҳаракатларни қўллаб-қувватлаш мақсадида 2027 йилни Превентив дипломатия йили деб эълон қилиш режасидир. Бу ташаббус БМТнинг ихтисослашган институтлари, жумладан, Ашхободдаги Превентив дипломатия бўйича минтақавий марказ тажрибасидан фаол фойдаланишни назарда тутади. Ўзбекистоннинг бу ҳаракатлари халқаро майдондаги обрўсини янада ошириб, адолатли ва барқарор тартиботни барпо этишга амалий ҳисса қўшади.
Хавфсизлик ва транспорт йўлаклари
Икки давлатнинг яқин ҳамкорлиги минтақавий хавфсизлик ва транспорт инфратузилмасини мустаҳкамлашда ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Хавфсизлик масалаларида, айниқса Афғонистон йўналишида, ёндашувлар тўлиқ мос келади. Ўзбекистон ва Туркманистон Афғонистонни минтақавий иқтисодий жараёнларга жалб этиш ва инфратузилмавий боғлиқликни кучайтириш орқали уни тинч йўл билан ривожлантиришга кўмаклашиш тарафдоридир.
Транспорт ва логистика соҳасидаги интеграция — ҳамкорликнинг асосий йўналишидир. Томонлар транзит ҳажмини ошириш ва экспорт йўналишларини диверсификация қилиш учун Туркманбоши портини биргаликда ривожлантиришга келишиб олди. Бу Каспий денгизи орқали Қора денгиз ва Европага чиқиш имкониятини кенгайтирувчи Транс-Каспий халқаро транспорт йўлагидаги муҳим бўғиндир. Шунингдек, электр энергияси транзити, сув ресурсларидан самарали фойдаланиш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш масалаларида ҳам қўшма лойиҳалар амалга оширилмоқда.
Ўзбекистон ва Туркманистон ўртасидаги савдо ҳажмининг ўсиши, йирик кооперацион лойиҳалар, Превентив дипломатияни илгари суриш ва транспорт йўлакларини мустаҳкамлаш борасидаги стратегик ҳаракатлари Марказий Осиёда сиёсий ирода, иқтисодий мантиқ ва хавфсизлик манфаатлари бирлашган моделни яратмоқда. Бу интеграция минтақанинг глобал савдо тизимидаги ўрнини ошириш ва барқарор ривожланишини таъминлаш учун мустаҳкам пойдевор бўлиб хизмат қилади.
А.Ғаффоров, ЎзА